Τα έθιμα του Πάσχα σε Χαλκιδική και Θεσσαλονίκη

Γράφει ο Αντώνης Αποστολίδης, Ιστορικός – Φιλόλογος 07-04-2018

Το Πάσχα αποτελεί την μεγαλύτερη γιορτή του Χριστιανισμού, που γιορτάζεται σε ανάμνηση της ανάστασης του Χριστού. Κατά την γιορτή του εβραϊκού Πάσχα, ο Ιησούς Χριστός σταυρώθηκε και αναστήθηκε στην Ιερουσαλήμ. Ο προσδιορισμός της χρονολογίας του Πάσχα κάθε χρόνο, αποτέλεσε ένα περίπλοκο πρόβλημα για την Εκκλησία. Από την Ανάσταση του Χριστού, μέχρι την διαμόρφωση των πρώτων χριστιανικών κοινοτήτων, το Πάσχα των χριστιανών γιορταζόταν μετά το Πάσχα των Εβραίων.

Με κατάνυξη, θρησκευτική ευλάβεια και αναβίωση εθίμων, γιορτάζεται το Πάσχα στις πόλεις ή τα χωριά της Κεντρικής Μακεδονίας. Ενδεικτικά, μερικές από τις παραδόσεις είναι οι Αλγοδρομίες, τα Λαζαρίτικα και άλλα.

Νέα Μεσημβρία Θεσαλονίκης
Στη Νέα Μεσημβρία, την Μεγάλη Παρασκευή οι δύο επιτάφιοι των ενοριών, μετά την περιφορά στους δρόμους, συναντώνται στα νεκροταφεία. Εκεί οι κάτοικοι ανάβουν κεριά στα αγαπημένα τους πρόσωπα, που έχουν «φύγει από την ζωή» και «η νύχτα γίνεται μέρα» από το φως των κεριών.

Σέρρες
Στις Σέρρες, κατά την περιφορά του Επιταφίου αναβιώνει στη συνοικία του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου το έθιμο «Αδώνια». Σύμφωνα με το τελετουργικό του εθίμου, όταν ο Επιτάφιος πλησιάζει, κάθε νοικοκυρά τοποθετεί στο κατώφλι του σπιτιού της ένα τραπεζάκι, πάνω στο οποίο έχει τοποθετήσει θυμίαμα και την εικόνα του Εσταυρωμένου, πλαισιωμένη από πασχαλιές και άλλα άνθη.

Ουρανούπολη Χαλκιδικής
Κάθε χρόνο δημιουργείται ένας εξαιρετικός Επιτάφιος, που η ομορφιά και η μοναδικότητά του προσελκύουν ανθρώπους από όλη την Ελλάδα αλλά και το εξωτερικό. Χιλιάδες χάντρες και λουλούδια για να δημιουργηθεί σαν κέντημα ο εξαιρετικός επιτάφιος της Ουρανούπολης.

Το περίεργο έθιμο του κανταριού στην Αρναία
Αυτό το έθιμο αναβιώνει την Κυριακή του Θωμά στην Αρναία Χαλκιδικής. Με βάση το έθιμο αυτό, στήνεται ένα ζύγι, μία ζυγαριά, κάτω από τον μεγάλο πλάτανο στην πλατεία, και αφού πρώτα κεραστείς με ένα λουκούμι κι ένα κόκκινο αυγό, περνάς να ζυγιστείς. Σκοπός είναι να αποδειχθεί ποιος έφαγε περισσότερο το Πάσχα και νικητές βγαίνουν αυτοί που έχουν το μεγαλύτερο βάρος, παίρνοντας για έπαθλο από μία κατσαρόλα, με τον πρώτο να κερδίζει την μικρότερη και τον τρίτο την μεγαλύτερη, με στόχο να συναγωνιστεί την επόμενη χρονιά και τον πρώτο.

Ο «Κούτσμανος»
Την δεύτερη μέρα μετά από την Ανάσταση, αναβιώνει το έθιμο «Κούτσμανος» από την πολιτιστική εταιρεία της Αρναίας. Άνδρες με παραδοσιακές στολές και οπλισμένοι, συγκεντρώνονται έφιπποι στην πλατεία της Αρναίας και τραγουδώντας φθάνουν μέχρι τον Προφήτη Ηλία, έξω από το χωριό. Μετά την τέλεση της θείας λειτουργίας, ξεκινούν την σκοποβολή αυγών. Εν συνεχεία, οι άνδρες αυτοί μαζί με τον κόσμο κατευθύνονται στο εξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής, όπου στήνεται ο χορός Κούτσμανος, προς τιμήν του οπλαρχηγού Κούτσμανου.

Αλογοδρομίες και «του Χαρ’κού τ' αλώνι» στη Χαλκιδική
Ιερισσός Χαλκιδικής
Στην Ιερισσό Χαλκιδικής την τρίτη μέρα του Πάσχα αναβιώνει το έθιμο «του Χαρ’κού τ’ αλώνι», που επίσης έχει τις ρίζες του στα χρόνια της τουρκοκρατίας. Η περιοχή ήταν έδρα των καπεταναίων που ζούσαν στα γύρω βουνά και καθώς προετοιμάζονταν για την Επανάσταση, κατέβαιναν την τρίτη μέρα του Πάσχα στο χωριό, όπου γινόταν πανηγύρι και εξασκούσαν τους νέους του χωριού στη σκοποβολή.

Παραλία Συκιάς
Στην παραλία Συκιάς διοργανώνονται οι Αλογοδρομίες. Μετά την καθιερωμένη λειτουργία στο παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου, παραδίδεται η εικόνα μαζί με ευχές από τον ιερέα στους ιππείς, οι οποίοι αναλαμβάνουν ένα είδος λιτανείας, μεταφέροντας την εικόνα από το παρεκκλήσι στο χώρο διεξαγωγής των Αλογοδρομιών.

Συμπερασματικά, η Κυριακή του Πάσχα είναι μία μέρα γεμάτη με θρησκευτική ευλάβεια και αναβίωση εθίμων (όπως π.χ. το περίεργο έθιμο του κανταριού στην Αρναία). Κάποια πασχαλινά έθιμα σε ορισμένες περιοχές της Ελλάδας, αναβιώνουν ακόμη και σήμερα.











Ηλεκτρονική βιβλιογραφία:
www.typosthes.gr
www.halkidikinews.gr