Πριν από 2.500 χρόνια ο Αριστοτέλης υποστήριξε πως «δεν υπάρχει καμία μεγάλη ιδιοφυΐα χωρίς κάποια δόση παράνοιας». Σήμερα ο ισχυρισμός του αποδεικνύεται επιστημονικά καθώς πολυάριθμες μελέτες αποδεικνύουν πως η ευφυΐα σχετίζεται με την μελαγχολία.
Η μελαγχολία θεωρείται από την αρχαιότητα, στοιχείο διάκρισης.
O πρώτος ορισμός της δόθηκε από τον Iπποκράτη τον 5ο π.X. αιώνα που τη συσχέτιζε με τη «μέλαινα χολή», ένα από τα τέσσερα υγρά συστατικά του ανθρώπινου σώματος. Ο Aριστοτέλης πρώτος παρατήρησε ότι εξέχουσες μορφές της φιλοσοφίας, της πολιτικής και των τεχνών συνέβαινε να είναι μελαγχολικοί. Υποστηρίζει ότι οι «περιττοί», όσοι δηλαδή διέπρεψαν στη φιλοσοφία, στην πολιτική, στην ποίηση και τις τέχνες ήταν μελαγχολικοί.
Στον δειγματολογικό κατάλογο πρώτος μνημονεύεται ο Ηρακλής, και ακολουθούν ο Λύσανδρος ο Λακεδαιμόνιος, ο Αίας ο Τελλαμώνιος, ο Βελλεροφόντης, ο Εμπεδοκλής, ο Πλάτων και ο Σωκράτης. Ο Ηρακλής έζησε τα δυο παροξυσμικά περιστατικά του κράματος της μαύρης χολής. Ένα παθολογικό του χαρακτηριστικό αφορά στο φόνο των παιδιών του τα οποία διαπέρασε με βέλος σε μια κρίση μανίας (εξ ου και η τραγωδία του Ευριπίδη «Ηρακλής μαινόμενος» στην οποία ο Ηρακλής σκοτώνει και τη γυναίκα του).
Ο Ιπποκράτης μιλάει επίσης για την «Ηράκλεια Νόσο». Ο Κικέρων στο Tusculanae disputations αποδίδει στον Αριστοτέλη την άποψη ότι όλοι οι ιδιοφυείς είναι μελαγχολικοί, αλλά και ο Σενέκας στο De tranquillitate animae αναφέρει πως κατά τον Αριστοτέλη η ιδιοφυία είναι ανάμικτη με την παραφροσύνη.
Κατά τους σύγχρονους ερευνητές ο Αριστοτέλης άντλησε στοιχεία από το έργο του Θεοφράστου «Περί μελαγχολίας» το οποίο όμως έχει χαθεί. Υπάρχουν επίσης ενδείξεις και για τη μελαγχολία του ίδιου του Αριστοτέλη. Εν κατακλείδι, κατά τον Αριστοτέλη όλοι οι άνθρωποι που έχουν διακριθεί σε κάποιο τομέα ήταν μελαγχολικοί. Η μαύρη χολή είναι ηθοποιός (ηθοποίηση). Διαμορφώνει συμπεριφορές και χαρακτήρες.
Ο Δημόκριτος και ο Πλάτων υποστήριζαν ότι κανείς δε μπορεί να είναι καλός ποιητής χωρίς μια θεία πνοή που να μπορεί να παραβληθεί με την τρέλα. Οι μελαγχολικοί είναι κατ’ ουσίαν ποιητές χάρη στην ένταση των διαθέσεων τους. Κατά τον Πλάτωνα οι ιδιοφυείς άνθρωποι είναι παρορμητικοί και έξαλλοι. Το ίδιο υποστηρίζει και ο Δημόκριτος αλλά και ο γιατρός Ρούφος από την Έφεσο (ειδικός στην μελαγχολία). Ο τελευταίος υποστηρίζει ότι αυτοί που έχουν οξύ πνεύμα και μεγάλη ευφυΐα πέφτουν εύκολα στην μελαγχολία επειδή έχουν γρήγορες μεταβολές και μεγάλη ικανότητα πρόβλεψης και φαντασίας (Κοπιδάκης Μιχάλης, Καθηγητής Κλασσικής Λογοτεχνίας Πανεπιστημίου Αθηνών,«Βελλεροφόντης, Ευριπίδης, Αριστοτέλης: περιττοί και μελαγχολικοί» στο «Ορώμενα, τιμή στον Αριστοτέλη», Συλλογικό έργο εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2002).
Η μελαγχολία στάθηκε λοιπόν μια από τις «αριστοκρατικές» εκείνες ασθένειες που γονιμοποίησαν την τέχνη, τη λογοτεχνία και τον φιλοσοφικό στοχασμό. Ο I. Kant κατέταξε τη μελαγχολία στη σφαίρα του Υψηλού ενώ ο W. Benjamin ανακάλυψε την αριστερή μελαγχολία. O Eμπεδοκλής, ο Σωκράτης και ο Πλάτων συγκαταλέγονται ανάμεσα στους επιφανείς μελαγχολικούς.
Για τους καλλιτέχνες, της Αναγέννησης και του Διαφωτισμού η εκκεντρικότητα ιδιοφυών δημιουργών, όπως του Μιχαήλ Άγγελου, του Γκόγια και του Μπετόβεν συνδέεται με μια βαθιά και διάχυτη μελαγχολία. Οι Σ. P. Kόλεριτζ και Tζον Kητς και ο Mποντλέρ- που για να εκφράσει τη μελαγχολία επιλέγει την αγγλική λέξη «spleen-και ο Φρίντριχ Σέλινγκ στο βιβλίο του «Περί της ουσίας της ανθρώπινης ελευθερίας» θεωρούν τη μελαγχολία θεμέλιο της γνώσης. Το 1621 ο Pόμπερτ Mπέρτον δημοσιεύει την «Aνατομία της Mελαγχολίας», την πρώτη εμπεριστατωμένη σπουδή πάνω στο θέμα της μελαγχολίας.
Η μελέτη της Αλεξάνδρας Ρασιδάκη με τίτλο «Περί μελαγχολίας» (εκδ. Κίχλη, 2012) αντιμετωπίζει τη μελαγχολία ως πηγή δημιουργίας. Η σημαντική αυτή μελέτη κινείται μεταξύ της ιστορίας των ιδεών, της πολιτισμικής ιστορίας και της συγκριτικής γραμματολογίας και επιχειρεί να παρουσιάσει την πλούσια περί μελαγχολίας γραμματειακή και εικαστική παράδοση. Αντλώντας παραδείγματα από την ευρωπαϊκή ζωγραφική της Αναγέννησης και του Μπαρόκ, καθώς και από τη λογοτεχνία του 19ου και του 20ού αιώνα, αναδεικνύει την πολιτισμική διάσταση αλλά και τη διαχρονική αίγλη της μελαγχολίας.
Η Μελαγχολία νοείται ως κεντρικό θέμα της διανόησης των φιλοσόφων του Μεσαίωνα και της Ρομαντικής εποχής, ως στάση ζωής και ως δημιουργική ευφυΐα, συχνά δε ιδιοφυΐα. Η τρέλα του Αίαντα στο ομώνυμο έργο του Σοφοκλή, αλλά και η μανία του Ηρακλή στον Ευριπίδη, μεγάλα αποσπάσματα από τους πλατωνικούς διαλόγους, το έργο του Εμπεδοκλή, τα Ηθικά Νικομάχεια του Αριστοτέλη διαβάζονται με κέντρο τη Μελαγχολία.
Η μελαγχολία συσχετίζεται με τον μονόλογο του Άμλετ, τα νέγρικα spirituals, το tango argentino, την παράδοση της flamenco, τα blues, τον Adorno και τον Freud, τη Julia Kristeva, ή και με το έργο του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ή τον Γεώργιο Βιζυηνό, τον Παπαδιαμάντη, τον Καρυωτάκη, τον Λαπαθιώτη και άλλους μεγάλους Έλληνες συγγραφείς.
Συνδέεται επίσης με τους Χένρι Τζέιμς, Ουίλιαμ Φώκνερ, Σκοτ Φιτζέραλντ, Χέρμαν Έσσε, Γκράχαμ Γκριν, Άγκαθα Κρίστι, Στίβεν Κινγκ, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, Τ.Σ. Έλλιοτ, Νικολάι Γκόγκολ, Μάξιμ Γκόρκι, Κερτ Βόνεγκατ, Τενεσί Γουίλιαμς, Εμίλ Ζολά, Ιβάν Τουργκένιεφ, Αύγουστο Στρίνμπεργκ, Τ. Ουίλιαμς, Ε. Α. Πόε, Λέοντα Τολστόι, Μαίρη Σέλλεϋ, Τσαρλς Ντίκενς, Χέρμαν Μελβίλ, Μαρκ Τουέιν, Ονορέ ντε Μπαλζάκ, την Έμιλυ Ντίκινσον, την Σύλβια Πλαθ, τη Βιρτζίνια Γουλφ, τη Μαργκερίτ Ντυράς, τον John Keats, τον Λόρδο Byron αλλά και με ζωγράφους, όπως ο Vincent Van Gogh, ο Edvard Munch και πάρα πολλούς άλλους.
Ως δείγματα της ιδιαιτερότητας, ο ζωγράφος Σαλβαντόρ Νταλί μεγαλουργούσε μόνον σε ένα ακατάστατο περιβάλλον. Η θεϊκή έμπνευση εκφραζότανε μέσα από το απόλυτο χάος: αναποδογυρισμένα έπιπλα και διάσπαρτα ρούχα. Κι αν κάποιος είχε το θράσος να… συμμαζέψει την Αίθουσα Ζωγραφικής του, ο Νταλί κατεχόταν από απίστευτες εκρήξεις θυμού, εκσφενδονίζοντας βρισιές κι αντικείμενα, ώσπου η Θεά Έμπνευση να τον επισκεφτεί ξανά.
Η Σύλβια Πλαθ έγραφε: «…Ο ήχος του τίποτα – που ήσουν εσύ τρέλα; …Έχω υποφέρει τη φρικαλεότητα του ηλιοβασιλέματος… Καμένη μέχρι ρίζα… Τρομοκρατούμαι απ’ αυτό το μαύρο πράγμα – που κοιμάται μέσα μου…». Τελικά αυτό το μαύρο πράγμα την καταπίνει όπως και τη Βιρτζίνια Γουλφ που έβαλε πέτρες στην τσέπη του παλτό της, μπήκε και περπάτησε στη θάλασσα ώσπου πνίγηκε…
Γιατί πρέπει να θεωρήσουμε την Ντίκινσον «τρελή», όπως και η ίδια περιπαιχτικά αυτοαποκαλείται και όχι σοφή, αφού επέλεξε μια ζωή που της επέτρεπε να δημιουργεί; Γιατί να υποθέσουμε ότι έχασε απέχοντας, αντί να σκεφτούμε ότι επέλεξε να απέχει;
Ο ψυχολόγος Daniel Nettle γράφει, «Είναι δύσκολο τελικά να αρνούμαστε ότι τα ισχυρότερα θεμέλια της δυτικής κουλτούρας έχουν χτιστεί από ανθρώπους με κάποια προδιάθεση τρέλας». Η διάνοια συχνά πορεύεται τόσο μπροστά από την εποχή της, ώστε συχνά ο φωτισμένος άνθρωπος παρεξηγείται ή παρερμηνεύεται από τους συγχρόνους του, ενώ αποθεώνεται από τις επόμενες γενιές. Χρειάζονται αιώνες γνώσης και πνευματικής εξέλιξης, για να κατανοηθεί το επίπεδο της διάνοιας.
Κλείνοντας παραπέμπω στον μεγάλο Έλληνα ποιητή Μ. Παπανικολάου:
Ήταν αλήθεια πως εζούσα κάποια ζωή ξεχωριστή,
ζούσα όπως ήθελεν η Μούσα κι όπως δεν ήθελε η ζωή.
Λοξά με κοίταζαν οι άλλοι σα να με παίρναν για τρελό,
κι ήταν για με χαρά μεγάλη μαζί τους πάντα να γελώ.
_______________________
~ Παναγιώτα Ψυχογιού – Διδάκτορας Φιλοσοφίας του ΕΚΠΑ, καθηγήτρια στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση
Υπάρχουν κάποιες στιγμές που αντηχούν σαν μια όαση λογικής στην παράνοια που μας κατακλύζει. Υπαρχουν και άλλες, που ενώ εσύ θες να βυθιστείς στον μικρόκοσμό σου, δηλαδή στην χώρα του ''έχω δίκιο που τρελαίνομαι'', αυτές έρχονται σαν ενοχλητικός περαστικός ή μίζερος συγγενής, να σου δείξουν μια όψη του νομίσματος που ήθελες να ξεχάσεις ότι υπάρχει....
Είναι στη φύση μας να επιδιώκουμε την ευχαρίστηση, την ηδονή, και να αποφεύγουμε το δυσάρεστο, τον πόνο… Κάτι που προφυλάσσει την επιβίωσή μας… Είναι όμως κάποιες φορές που που πράγματα που ζήσαμε, μπερδεύουν τα ένστικτά μας…
Εκείνη ήταν ένας άνθρωπος που κάθε καλοκαίρι, λάτρευε να πηγαίνει κάθε μέρα στην παραλία… Ήταν μόνη της για αρκετό καιρό, χωρίς κάτι ουσιαστικό στη ζωή της...
Ένα ερώτημα που θα έπρεπε να απασχολεί τους νέους προσωπικά, καθώς αφορά τους ιδίους άμεσα. Στόχος αυτού του κειμένου είναι η αφύπνιση των νέων ανθρώπων και η έναρξη μιας συλλογικής προσπάθειας για την ανάκτηση ιδεών και ηθικών αρχών που είτε έχουν ξεχαστεί είτε έχουν υποστεί εξευτελιστική παραποίηση από εμάς τους ίδιους. Αντιλαμβάνεστε βέβαια πως είναι δύσκολο να καλυφθεί πλήρως η θεματική...
Η κατάθλιψη είναι μία από τις χειρότερες εμπειρίες που μπορεί να βιώσει ένας άνθρωπος. Τις περισσότερες φορές νιώθει λυπημένος, άλλες κενός, ενώ υπάρχουν και οι στιγμές που δε νιώθει τίποτα απολύτως…
1. Η κατάθλιψη δεν είναι επιλογή. Συνήθως το άτομο που πάσχει από κατάθλιψη νιώθει όλο του το σώμα και το...
Σίγουρα θα τα είχες προσέξει. Αυτά τα παιδιά στο σχολείο τα οποία ξεχώριζαν. Δεν ήξερες για ποιο λόγο ακριβώς ξεχώριζαν ή μάλλον ήξερες. Κι ενώ θεωρούσες άδικο αυτό το διαχωρισμό που γινόταν, πολλές φορές έπιανες τον εαυτό σου κι εσύ ο ίδιος να τα διαχωρίζεις....
Βασιζόμαστε στη ζωή μας σε τόσα πράγματα που τελικά μας προκαλούν πόνο, άγχος και ανησυχίες κι αντί να προσπαθήσουμε να απελευθερωθούμε, καταλήγουμε να είμαστε προσκολλημένοι σε αυτά, κάνοντας τη ζωή μας ακόμα πιο δύσκολη από ό,τι είναι. Παρακάτω διαβάστε μια λίστα με 15 πράγματα στα οποία πρέπει να πείτε "όχι", κάνοντας έτσι τη ζωή σας πολύ πιο εύκολη και πολύ πιο ευχάριστη....
Όσοι υποψιαστήκατε ότι ο τίτλος αναφέρεται στις κάθε είδους παρεμβάσεις και επιρροές από τον οικογενειακό και κοινωνικό περίγυρο του Συμβουλευόμενου/Θεραπευόμενου, πολύ σωστά πράξατε! Στη χώρα μας ισχύει σε μεγάλο βαθμό ένα είδος «επιρροής» η οποία μπορεί να φτάσει και σε σημείο έντονης παρέμβασης στην προσωπική ψυχοθεραπεία.
...
Είναι ένα συναίσθημα για το οποίο όσο και να έχεις αρνηθεί πως το έχεις νοιώσει, τόσο περισσότερο η ίδια η ζωή σε διαψεύδει. Η ζήλια δεν είναι ένα συγκεκριμένο συναίσθημα, όπως πιστεύεται, αλλά ένα κράμα συναισθημάτων, όπως ο φθόνος και η απογοήτευση. Η ζήλια ενεργοποιείται μέσα όταν αισθανόμαστε πως είμαστε κατώτεροι σε ικανότητες, πλούτη, υγεία ή οτιδήποτε άλλο συγκριτικά με έναν άλλο άνθρωπο. Η...
Η Παγκόσμια Ημέρα κατά της Πλαστικής Σακούλας (International Plastic Bag Free Day) γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 3 Ιουλίου, με πρωτοβουλία οικολογικών οργανώσεων σε όλο τον κόσμο. Σύμφωνα με τους διοργανωτές ο εορτασμός παρέχει μια μοναδική ευκαιρία για να διαχυθεί το μήνυμα ότι ένας κόσμος χωρίς πλαστικές σακούλες είναι εφικτός.
...
Γωνία Φιλαρέτου και Λασκαρίδου, στην Καλλιθέα, εκεί όπου υπήρχε η γέννηση του «προαστίου» στα τέλη του 19ου αιώνα, προσπαθώ να φανταστώ τα μποστάνια και τους αγρούς, τα κριθάρια και τις παπαρούνες μιας άλλης εποχής. Είχα περπατήσει από την οδό Σπάρτης για να μυριστώ την αστική καρδιά του αλλοτινού προαστίου, και είχα σκοπό να έχω ως πυρήνα το σπίτι της Σοφία...
Η 21η Μαρτίου συμπίπτει με την έναρξη της εαρινής ισημερίας και έχει καθιερωθεί από τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) των Ηνωμένων Εθνών ως παγκόσμια ημέρα Δασοπονίας.
Με αφορμή αυτή τη μέρα είναι σημαντικό να γνωρίζουμε όλοι μας την αξία των δασών και πως μπορούμε να τα προστατεύσουμε....
Έξι είναι τα βασικά προβλήματα - ζητήματα που έχουν τεθεί σχετικά με τους κινδύνους που απειλούν την υγεία μας από την κατανάλωση του επεξεργασμένου πόσιμου νερού:Η χλωρίωση είναι η βασική απολυμαντική διεργασία κατά την επεξεργασία του πόσιμου νερού. Πολύ μεγάλες ποσότητες χλωρίου διοχετεύονται στο φυσικό νερό που έρχεται από τους ταμιευτήρες...
Τα λόγια και τα χρόνια τα χαμένα θυμάμαι κάθε βράδυ τέτοια ώρα, εκεί γύρω στις δέκα προς έντεκα. Την ώρα που τα μεσάνυχτα έρχονται και δεν ξέρεις αν θα μείνεις ξύπνιος μέχρι το πρωί ή αν θα σε πάρει ο ύπνος μπροστά από την οθόνη σε μισό λεπτό. ...
Τι συμβαίνει πραγματικά πίσω από αυτή τη σκέψη;
Ουσιαστικά η κατάσταση είναι: «Δεν είμαι καλά γιατί ο αγαπημένος μου δεν με αγαπάει».
Μερικές πιθανότητες είναι:
1. Δεν κάνει αυτά που του λέω
2. Δεν μου δίνει σημασία, τρυφερότητα, αγάπη
3. Δεν συμφωνεί μαζί μου
4. Με κρίνει
Πρέπει να μην ξεχνάμε πως δεν ευθυνόμαστε εμείς για την ευτυχία του άλλου.
Πολλές φορές προσπαθούμε να κάνουμε...
Ποιο ήταν το μυστικό τους;
Δεν έπαψαν στιγμή να χρησιμοποιούν τη φαντασία τους.
Προσπαθούσαν με όλες τις δυνάμεις τους όχι μόνο να επιτύχουν, αλλά και να ξεπεράσουν τον εαυτό τους.
Επένδυσαν πολύ χρόνο και κόπο για να κατακτήσουν τους στόχους τους, ακόμα και όταν κανένας δεν πίστευε ότι θα τα καταφέρουν.
Αυτός είναι ο λόγος που προτείνουμε να διαβάσετε τ...
Ύστερα από πολλά χρόνια απουσίας στην Αμερική και στο απροσδιόριστο παρόν, ο Κρίστιαν επιστρέφει στην πατρίδα του την Αυστραλία, ώστε να παραστεί στον επικείμενο γάμο τού πατέρα του Χένρι, με την κατά πολλά χρόνια νεότερη του αλλά και οικονόμου του Άννα. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του εκεί, θα επισκεφθεί ένα παλιό και καλό του φίλο τον Όλιβερ, ο οποίος έ...
Ένα μότο, μία φράση, ένας τρόπος ζωής, ένα κίνημα, ένα τεράστιο μουσικό ρεύμα, μία ιδεολογία. Δεμένο πάνω σε αυτό το απόφθεγμα είναι το Low Bap, το βαφτισμένο hip-hop που εκπροσωπείται από τους Active member, μία από τις πρώτες ελληνικές μπάντες που εμφανίστηκαν στην ελληνική hip-hop σκηνή κάπου στο μακρινό 1995, τότε που το hip-hop ηχούσε...
Πρόκειται για μία εύκολη και γρήγορη συνταγή. Μπορείτε στη ζύμη, που είναι από τις πλέον απλές να προσθέσετε κάποιο αρωματικό σε σκόνη όπως κανέλα ή γαρίφαλο ή και τα δυο και να τους δώσετε άλλη γευστική διάσταση. Τα μπισκοτάκια διατηρούνται σε κλειστό βάζο για μια εβδομάδα.
Υλικά (για 100 μικρά μπισκοτάκια)
- 200 γραμμάρια βούτυρο μαλακό σε θερμοκρασία ...
Αν το σπίτι σου είναι ο προσωπικός σου χώρος, τότε το υπνοδωμάτιο είναι το άσυλο, στο οποίο μπορείς πάντα να χαλαρώνεις και να ξεφεύγεις. Είναι το πιο σημαντικό κομμάτι του σπιτιού μετά από μια δύσκολη μέρα, η οποία σε εξάντλησε. ...
Χρησιμοποιείτε μαλακτικό ρούχων; Αν η απάντησή είναι ναι, τότε θα απογοητευτείτε, γιατί θα διαπιστώσετε ότι πληρώνετε υψηλό τίμημα για να μυρίζουν όμορφα τα ρούχα σας.
Όλοι γνωρίζουμε ότι οι διαφημίσεις μαλακτικών ρούχων συχνά απεικονίζουν μια εικόνα άνεσης, φρεσκάδας και γλυκύτητας. Όμως, η πραγματική και άσχημη αλήθεια ...
