Πριν από 2.500 χρόνια ο Αριστοτέλης υποστήριξε πως «δεν υπάρχει καμία μεγάλη ιδιοφυΐα χωρίς κάποια δόση παράνοιας». Σήμερα ο ισχυρισμός του αποδεικνύεται επιστημονικά καθώς πολυάριθμες μελέτες αποδεικνύουν πως η ευφυΐα σχετίζεται με την μελαγχολία.
Η μελαγχολία θεωρείται από την αρχαιότητα, στοιχείο διάκρισης.
O πρώτος ορισμός της δόθηκε από τον Iπποκράτη τον 5ο π.X. αιώνα που τη συσχέτιζε με τη «μέλαινα χολή», ένα από τα τέσσερα υγρά συστατικά του ανθρώπινου σώματος. Ο Aριστοτέλης πρώτος παρατήρησε ότι εξέχουσες μορφές της φιλοσοφίας, της πολιτικής και των τεχνών συνέβαινε να είναι μελαγχολικοί. Υποστηρίζει ότι οι «περιττοί», όσοι δηλαδή διέπρεψαν στη φιλοσοφία, στην πολιτική, στην ποίηση και τις τέχνες ήταν μελαγχολικοί.
Στον δειγματολογικό κατάλογο πρώτος μνημονεύεται ο Ηρακλής, και ακολουθούν ο Λύσανδρος ο Λακεδαιμόνιος, ο Αίας ο Τελλαμώνιος, ο Βελλεροφόντης, ο Εμπεδοκλής, ο Πλάτων και ο Σωκράτης. Ο Ηρακλής έζησε τα δυο παροξυσμικά περιστατικά του κράματος της μαύρης χολής. Ένα παθολογικό του χαρακτηριστικό αφορά στο φόνο των παιδιών του τα οποία διαπέρασε με βέλος σε μια κρίση μανίας (εξ ου και η τραγωδία του Ευριπίδη «Ηρακλής μαινόμενος» στην οποία ο Ηρακλής σκοτώνει και τη γυναίκα του).
Ο Ιπποκράτης μιλάει επίσης για την «Ηράκλεια Νόσο». Ο Κικέρων στο Tusculanae disputations αποδίδει στον Αριστοτέλη την άποψη ότι όλοι οι ιδιοφυείς είναι μελαγχολικοί, αλλά και ο Σενέκας στο De tranquillitate animae αναφέρει πως κατά τον Αριστοτέλη η ιδιοφυία είναι ανάμικτη με την παραφροσύνη.
Κατά τους σύγχρονους ερευνητές ο Αριστοτέλης άντλησε στοιχεία από το έργο του Θεοφράστου «Περί μελαγχολίας» το οποίο όμως έχει χαθεί. Υπάρχουν επίσης ενδείξεις και για τη μελαγχολία του ίδιου του Αριστοτέλη. Εν κατακλείδι, κατά τον Αριστοτέλη όλοι οι άνθρωποι που έχουν διακριθεί σε κάποιο τομέα ήταν μελαγχολικοί. Η μαύρη χολή είναι ηθοποιός (ηθοποίηση). Διαμορφώνει συμπεριφορές και χαρακτήρες.
Ο Δημόκριτος και ο Πλάτων υποστήριζαν ότι κανείς δε μπορεί να είναι καλός ποιητής χωρίς μια θεία πνοή που να μπορεί να παραβληθεί με την τρέλα. Οι μελαγχολικοί είναι κατ’ ουσίαν ποιητές χάρη στην ένταση των διαθέσεων τους. Κατά τον Πλάτωνα οι ιδιοφυείς άνθρωποι είναι παρορμητικοί και έξαλλοι. Το ίδιο υποστηρίζει και ο Δημόκριτος αλλά και ο γιατρός Ρούφος από την Έφεσο (ειδικός στην μελαγχολία). Ο τελευταίος υποστηρίζει ότι αυτοί που έχουν οξύ πνεύμα και μεγάλη ευφυΐα πέφτουν εύκολα στην μελαγχολία επειδή έχουν γρήγορες μεταβολές και μεγάλη ικανότητα πρόβλεψης και φαντασίας (Κοπιδάκης Μιχάλης, Καθηγητής Κλασσικής Λογοτεχνίας Πανεπιστημίου Αθηνών,«Βελλεροφόντης, Ευριπίδης, Αριστοτέλης: περιττοί και μελαγχολικοί» στο «Ορώμενα, τιμή στον Αριστοτέλη», Συλλογικό έργο εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2002).
Η μελαγχολία στάθηκε λοιπόν μια από τις «αριστοκρατικές» εκείνες ασθένειες που γονιμοποίησαν την τέχνη, τη λογοτεχνία και τον φιλοσοφικό στοχασμό. Ο I. Kant κατέταξε τη μελαγχολία στη σφαίρα του Υψηλού ενώ ο W. Benjamin ανακάλυψε την αριστερή μελαγχολία. O Eμπεδοκλής, ο Σωκράτης και ο Πλάτων συγκαταλέγονται ανάμεσα στους επιφανείς μελαγχολικούς.
Για τους καλλιτέχνες, της Αναγέννησης και του Διαφωτισμού η εκκεντρικότητα ιδιοφυών δημιουργών, όπως του Μιχαήλ Άγγελου, του Γκόγια και του Μπετόβεν συνδέεται με μια βαθιά και διάχυτη μελαγχολία. Οι Σ. P. Kόλεριτζ και Tζον Kητς και ο Mποντλέρ- που για να εκφράσει τη μελαγχολία επιλέγει την αγγλική λέξη «spleen-και ο Φρίντριχ Σέλινγκ στο βιβλίο του «Περί της ουσίας της ανθρώπινης ελευθερίας» θεωρούν τη μελαγχολία θεμέλιο της γνώσης. Το 1621 ο Pόμπερτ Mπέρτον δημοσιεύει την «Aνατομία της Mελαγχολίας», την πρώτη εμπεριστατωμένη σπουδή πάνω στο θέμα της μελαγχολίας.
Η μελέτη της Αλεξάνδρας Ρασιδάκη με τίτλο «Περί μελαγχολίας» (εκδ. Κίχλη, 2012) αντιμετωπίζει τη μελαγχολία ως πηγή δημιουργίας. Η σημαντική αυτή μελέτη κινείται μεταξύ της ιστορίας των ιδεών, της πολιτισμικής ιστορίας και της συγκριτικής γραμματολογίας και επιχειρεί να παρουσιάσει την πλούσια περί μελαγχολίας γραμματειακή και εικαστική παράδοση. Αντλώντας παραδείγματα από την ευρωπαϊκή ζωγραφική της Αναγέννησης και του Μπαρόκ, καθώς και από τη λογοτεχνία του 19ου και του 20ού αιώνα, αναδεικνύει την πολιτισμική διάσταση αλλά και τη διαχρονική αίγλη της μελαγχολίας.
Η Μελαγχολία νοείται ως κεντρικό θέμα της διανόησης των φιλοσόφων του Μεσαίωνα και της Ρομαντικής εποχής, ως στάση ζωής και ως δημιουργική ευφυΐα, συχνά δε ιδιοφυΐα. Η τρέλα του Αίαντα στο ομώνυμο έργο του Σοφοκλή, αλλά και η μανία του Ηρακλή στον Ευριπίδη, μεγάλα αποσπάσματα από τους πλατωνικούς διαλόγους, το έργο του Εμπεδοκλή, τα Ηθικά Νικομάχεια του Αριστοτέλη διαβάζονται με κέντρο τη Μελαγχολία.
Η μελαγχολία συσχετίζεται με τον μονόλογο του Άμλετ, τα νέγρικα spirituals, το tango argentino, την παράδοση της flamenco, τα blues, τον Adorno και τον Freud, τη Julia Kristeva, ή και με το έργο του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ή τον Γεώργιο Βιζυηνό, τον Παπαδιαμάντη, τον Καρυωτάκη, τον Λαπαθιώτη και άλλους μεγάλους Έλληνες συγγραφείς.
Συνδέεται επίσης με τους Χένρι Τζέιμς, Ουίλιαμ Φώκνερ, Σκοτ Φιτζέραλντ, Χέρμαν Έσσε, Γκράχαμ Γκριν, Άγκαθα Κρίστι, Στίβεν Κινγκ, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, Τ.Σ. Έλλιοτ, Νικολάι Γκόγκολ, Μάξιμ Γκόρκι, Κερτ Βόνεγκατ, Τενεσί Γουίλιαμς, Εμίλ Ζολά, Ιβάν Τουργκένιεφ, Αύγουστο Στρίνμπεργκ, Τ. Ουίλιαμς, Ε. Α. Πόε, Λέοντα Τολστόι, Μαίρη Σέλλεϋ, Τσαρλς Ντίκενς, Χέρμαν Μελβίλ, Μαρκ Τουέιν, Ονορέ ντε Μπαλζάκ, την Έμιλυ Ντίκινσον, την Σύλβια Πλαθ, τη Βιρτζίνια Γουλφ, τη Μαργκερίτ Ντυράς, τον John Keats, τον Λόρδο Byron αλλά και με ζωγράφους, όπως ο Vincent Van Gogh, ο Edvard Munch και πάρα πολλούς άλλους.
Ως δείγματα της ιδιαιτερότητας, ο ζωγράφος Σαλβαντόρ Νταλί μεγαλουργούσε μόνον σε ένα ακατάστατο περιβάλλον. Η θεϊκή έμπνευση εκφραζότανε μέσα από το απόλυτο χάος: αναποδογυρισμένα έπιπλα και διάσπαρτα ρούχα. Κι αν κάποιος είχε το θράσος να… συμμαζέψει την Αίθουσα Ζωγραφικής του, ο Νταλί κατεχόταν από απίστευτες εκρήξεις θυμού, εκσφενδονίζοντας βρισιές κι αντικείμενα, ώσπου η Θεά Έμπνευση να τον επισκεφτεί ξανά.
Η Σύλβια Πλαθ έγραφε: «…Ο ήχος του τίποτα – που ήσουν εσύ τρέλα; …Έχω υποφέρει τη φρικαλεότητα του ηλιοβασιλέματος… Καμένη μέχρι ρίζα… Τρομοκρατούμαι απ’ αυτό το μαύρο πράγμα – που κοιμάται μέσα μου…». Τελικά αυτό το μαύρο πράγμα την καταπίνει όπως και τη Βιρτζίνια Γουλφ που έβαλε πέτρες στην τσέπη του παλτό της, μπήκε και περπάτησε στη θάλασσα ώσπου πνίγηκε…
Γιατί πρέπει να θεωρήσουμε την Ντίκινσον «τρελή», όπως και η ίδια περιπαιχτικά αυτοαποκαλείται και όχι σοφή, αφού επέλεξε μια ζωή που της επέτρεπε να δημιουργεί; Γιατί να υποθέσουμε ότι έχασε απέχοντας, αντί να σκεφτούμε ότι επέλεξε να απέχει;
Ο ψυχολόγος Daniel Nettle γράφει, «Είναι δύσκολο τελικά να αρνούμαστε ότι τα ισχυρότερα θεμέλια της δυτικής κουλτούρας έχουν χτιστεί από ανθρώπους με κάποια προδιάθεση τρέλας». Η διάνοια συχνά πορεύεται τόσο μπροστά από την εποχή της, ώστε συχνά ο φωτισμένος άνθρωπος παρεξηγείται ή παρερμηνεύεται από τους συγχρόνους του, ενώ αποθεώνεται από τις επόμενες γενιές. Χρειάζονται αιώνες γνώσης και πνευματικής εξέλιξης, για να κατανοηθεί το επίπεδο της διάνοιας.
Κλείνοντας παραπέμπω στον μεγάλο Έλληνα ποιητή Μ. Παπανικολάου:
Ήταν αλήθεια πως εζούσα κάποια ζωή ξεχωριστή,
ζούσα όπως ήθελεν η Μούσα κι όπως δεν ήθελε η ζωή.
Λοξά με κοίταζαν οι άλλοι σα να με παίρναν για τρελό,
κι ήταν για με χαρά μεγάλη μαζί τους πάντα να γελώ.
_______________________
~ Παναγιώτα Ψυχογιού – Διδάκτορας Φιλοσοφίας του ΕΚΠΑ, καθηγήτρια στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση
Πριν από λίγες ημέρες έπεσε στα χέρια μου ένα άρθρο της ιταλικής εφημερίδας «D REPUBLICA» που αναφερόταν στις 10 συνήθειες που παρατηρούνται ανάμεσα στα αγαπημένα ζευγάρια. Διαβάζοντάς το παρατήρησα τις ότι δεν επρόκειτο για εξειδικευμένες συμβουλές ή παρατηρήσεις επιστημονικών φαινομένων, αλλά αντιθέτως για πραγματικές, καθημερινές , μικρές στιγμές – συνήθειες...
Ένα γνωμικό, μία άποψη, μία γνώμη που κανονικά θα έπρεπε να μας στοιχειώνει και να μας συντροφεύει κάθε μέρα, κάθε λεπτό που κακομοιριασμένοι περπατάμε με σκυμμένο κεφάλι έχοντας αποδώσει λιγότερο αποτελεσματικά στην εργασία που μας δίνει τον άρτο τον επιούσιο, κάθε στιγμή που μπεκροπίνουμε για χαμένες αγάπες, αγάπες παλιές, χαλώντας άσκοπα χρήματα και σκόπιμα την υγεία μας, κάθε ώρα που ζητούμε...
Ειδικά για εμάς τα αγοράκια η σχέση με τον αρχηγό της οικογένειας, τον μπαμπά μας, είναι και ήταν πάντοτε λίγο ή πολύ μυστήρια. Λίγο ο σεβασμός που κάνει παρέα με τον φόβο καθώς ήμαστε νήπια, λίγο ο ανταγωνισμός και η επαναστατικότητα στην εφηβεία, λίγο η απόσταση και η μηνιαία επικοινωνία στα φοιτητικά χρόνια, λίγο ή πολύ το ότι είμαστε μαμάκηδες και δεν το κρύβουμε από κανέναν, λίγο το ότι είμασ...
Ο θεμελιωτής της ψυχαναλυτικής σχολής στον τομέα της ψυχολογίας που μελέτησε και προσδιόρισε έννοιες όπως το ασυνείδητο, η απώθηση και η παιδική σεξουαλικότητα....
«Είναι μικρό ακόμα.. και τι να του πω;», είναι μια από τις πιο συχνές σκέψεις που περνούν από το μυαλό της μητέρας, όταν ακούει το μικρό της παιδί, να επιθυμεί να μάθει την αναπαραγωγική διαδικασία, που σημαίνει ότι ναι ήρθε η ώρα να μιλήσετε και για το σεξ.. ή σκέπτεστε.. «όχι ακόμα, οπότε ας της πω κάτι παιδικό και όχι πονηρό – πρόστυχο»! Ουσιαστικά παρατηρείται δυσκολία, αμηχανία ή και φόβος ότ...
Υπάρχει ένα είδος πηγαδιού που είναι αχόρταγο!
Δεν έχει πάτο. Ό, τι και να του ρίξεις μέσα, θα εξαφανιστεί μετά από λίγο. Μάταια προσπαθείς να το ικανοποιήσεις. Ποτέ δεν θα είναι πλήρες και ποτέ δεν θα σε ευχαριστήσει για αυτές σου τις προσπάθειες. Ποτέ δεν θα το δεις γεμάτο....
Προσπάθησε να εγκαταλείψεις τα αρνητικά συναισθήματα, που μπορεί να βιώνεις στην καθημερινότητά σου μέσα από διάφορες καταστάσεις. Ένας τρόπος για να επιτευχθεί αυτό, είναι να προσπαθήσεις να αλλάξεις αυτό το συναίσθημα την ώρα που το βιώνεις. ...
Όλοι εκείνοι οι άνθρωποι που κάποτε συνάντησες.. όλες εκείνες οι απαντήσεις που πήρες σε κάθε ερώτηση που τόλμησες να κάνεις σε όποιον άγνωστο έτυχε να βρεθεί στο πέρασμά σου, από ένα αεροδρόμιο, σε μια άγνωστη πόλη, σε ένα τρένο εκεί στο πουθενά, στο καφέ εκείνο το καλλιτεχνικό… όλα εκείνα τα ερωτήματα που έκανες και τις απαντήσεις που πήρες όταν τις χρειαζόσουν περισσότερο από τον αέρα που ανέπν...
Στο λεξικό, στο λήμμα ακεραιότητα, συναντούμε τον ορισμό, «η ιδιότητα του ακέραιου, η ολότητα, η αρτιότητα». Όταν διαθέτω ακεραιότητα, τα λόγια ταιριάζουν με τα έργα μου. Είμαι αυτός που είμαι, ανεξάρτητα από τον τόπο ή τον άνθρωπο με τον οποίο βρίσκομαι.
Δυστυχώς, η ακεραιότητα αποτελεί ιδιότητα υπό εξαφάνιση στις μέρες μας. Οι προσωπικές αρχές καταρρέουν μέσα ...
σε έναν κόσμο που είναι απ...
“Το σύστημα ανακύκλωσης στις ΗΠΑ βρίσκεται σε κρίση” γράφει στην ιστοσελίδα Mother Jones ο συντάκτης Λουκ Γουέλαν.
Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ανακύκλωση στην αντιπέρα όχθη του Ατλαντικού Ωκεανού μοιάζουν με τα δικά μας. Καταρχάς, οι μπλε κάδοι, όπου αναμειγνύονται διάφορα ρεύματα ανακύκλωσης (πλαστικές συσκευασίες, γυαλί, χαρτί), συχνά “μολύνονται”...
Το φετινό τριήμερο της Καθαράς Δευτέρας , μόνο εορταστικό και χαρούμενο δεν μπορεί και δεν πρέπει να χαρακτηριστεί. Ο λόγος δεν είναι άλλος από τα τροχαία δυστυχήματα τα οποία οδήγησαν, με τραγικό, φριχτό, θα έλεγα τρόπο, στην απώλεια συνανθρώπων μας, νέων μάλιστα σε ηλικία, ακόμη και παιδιών. Ειδικότερα,...
«Πάρτε φωτογραφίες, όχι βότσαλα» προτρέπουν τους τουρίστες, που επισκέπτονται την παραλία Λαλάρια στη Σκιάθο, μέλη του τοπικού πολιτιστικού συλλόγου, που βλέπουν να αλλοιώνεται η εικόνα της γραφικής παραλίας με την αφαίρεση των χαρακτηριστικών βότσαλων...
Η Παγκόσμια Ημέρα Τόνου (World Tuna Day) καθιερώθηκε το 2016 με απόφαση της γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ και γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 2 Μαΐου με σκοπό την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης σχετικά με την βιώσιμη διαχείριση των αποθεμάτων τόνου.
Ο τόνος είναι ένα περιζήτητο ψάρι του αλμυρού νερού, με υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες. Το μεγαλύτερο είδος ...
Πρόσφατα επέτρεψα σε ένα ερέθισμα που μου χτυπούσε την πόρτα πολύ καιρό την είσοδο στο μυαλό μου, μετά από κάτι που διάβασα στο διαδίκτυο. Τώρα δεν ξέρω πως το συγκεκριμένο ερέθισμα μου χτυπούσε την πόρτα καιρό αλλά εγώ το άκουσα μόλις διάβασα δυο-τρεις λέξεις σε ένα κείμενο. Ξέρω πως με ταλαιπωρεί, θα με ταλαιπωρεί και θα ταλαιπωρεί τον οποιονδήποτε σαν κ...
Προσπαθήστε να ζητήσετε από το παιδί να σχεδιάσει ένα ζώο. Η επιλογή του μπορεί να φανερώσει ορισμένες πτυχές του χαρακτήρα του ή κάποιες ενδόμυχες επιθυμίες του.
ΓΑΤΑ
Το παιδί που σχεδιάζει την γάτα διακρίνεται για την ευγένεια και συνάμα την πονηριά του. Ευγενικό και πανούργο αγαπά την ήσυχη ζωή και η επιθετικότητα του εκφράζεται σιωπηλά. Πρέπει όμως...
Όταν ένα παιδί ζητάει συνέχεια δώρα και παιχνίδια δεν είναι περίεργο.
Περίεργο είναι να τα στοιβάζει στο δωμάτιό του και να μην τα ανοίγει.
Τι μπορεί να κρύβεται πίσω από μια τέτοια συμπεριφορά;
Κι ο Αϊ-Βασίλης τι ρόλο παίζει σε όλο αυτό;...
Αθήνα, 2008. Έχει νυχτώσει, μια γιαγιά είναι στο πάρκο, έχει πέσει κάτω από τις κούνιες. Η αστυνομία ψάχνοντας για ένα κοριτσάκι που έχει πέσει θύμα απαγωγής την εντοπίζει. Είναι σε ημιλιπόθυμη κατάσταση. Την μεταφέρουν στο νοσοκομείο.
Εκεί θα έρθουν να τη βρουν ο γιος και η εγγονή της, οι οποίοι φροντίζουν να εξηγήσουν στην αστυνομία...
Γερμανία, Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, λίγο πριν ξεσπάσει ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος.
Η Τσερλίνε, η γριά υπηρέτρια του σπιτιού της Βαρόνης Ελβίρας, πέρασε όλη της τη ζωή υπηρετώντας τη Βαρόνη και ζώντας στη σκιά της. Ερωτεύτηκε αυτούς που ερωτεύτηκε και εκείνη, μεγάλωσε το νόθο παιδί της, γέρασε και συνεχίζει να ζει μέσα σε ένα κλειστό σπίτι, που μοιάζει ν...
Θρυμματίζουμε τα μπισκότα στο multi και τα τοποθετούμε σε ένα μπολ. Προσθέτουμε και το τυρί κρέμα, ανακατεύουμε καλά με το χέρι ή το μίξερ χειρός, μέχρι να ομογενοποιηθούν, σκεπάζουμε το μπολ με μεμβράνη και το αφήνουμε στο ψυγείο για 1/2 ώρα περίπου μέχρι να σφίξει η ζύμη.
Βγάζουμε τη ζύμη από το ψυγείο και πλάθουμε μπαλάκια διαμέτρου 2,3 εκ. περίπου, τα τ...
Η butterfly chair ή αλλιώς η καρέκλα πεταλούδα κυκλοφορεί σε πολλά χρώματα και υφάσματα που ταιριάζουν σε κάθε σπίτι. Θα τη βρείτε στην απλή της εκδοχή με ύφασμα σε διάφορα χρώματα, σε σουέντ, σε δερματίνι αλλά και σε αληθινό δέρμα (το οποίο είναι εξαιρετικό, αλλά δε το προτιμάμε και δε το προτείνουμε, για ευνόητους λόγους). Η ιστορία της καρέκλας πεταλούδας...
Ξέρουμε, είναι η λιγότερο αγαπημένη δουλειά των περισσότερων ανθρώπων. Αλλά για να αποφύγετε να δημιουργήσετε σωρούς από άπλυτα ρούχα είναι καλύτερο να αντιμετωπίσετε αυτό το πρόβλημα βάζοντας πλυντήριο σε εβδομαδιαία βάση...
