Παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες: Γνωρίζουμε άραγε σε τι πραγματικά αναφερόμαστε;
Σίγουρα θα τα είχες προσέξει. Αυτά τα παιδιά στο σχολείο τα οποία ξεχώριζαν. Δεν ήξερες για ποιο λόγο ακριβώς ξεχώριζαν ή μάλλον ήξερες. Κι ενώ θεωρούσες άδικο αυτό το διαχωρισμό που γινόταν, πολλές φορές έπιανες τον εαυτό σου κι εσύ ο ίδιος να τα διαχωρίζεις. Δεν ήταν πολλά. Ένα ή δύο σε κάθε σχολείο. Κάποιο από αυτά μπορεί να βρισκόταν και στο τμήμα σου: μαθήτρια σε αναπηρικό καροτσάκι ή κάποιος μαθητής με άσχημα και τεράστια γυαλιά για να βλέπει καλύτερα στον πίνακα καθώς αντιμετώπιζε κάποιο σοβαρό πρόβλημα όρασης, αλλά ακόμα και περιπτώσεις παιδιών τα οποία δεν είχαν κάποια εμφανή διαφορά από τα υπόλοιπα αλλά ωστόσο, όταν ερχόταν η ώρα να πάρουν το λόγο και να διαβάσουν ή να γράψουν κάτι στον πίνακα όλη η τάξη γελούσε με τα «αστεία» λάθη που έκαναν. Σίγουρα έχουμε γελάσει: κι εσύ κι εγώ. Και τώρα που σου γράφω αυτό, έχω στο μυαλό μου συγκεκριμένες εικόνες παιδιών που έτυχε να γνωρίσω σε κάποιο από τα σχολεία που φοίτησα, αλλά δε θα σου τα αναλύσω εδώ.
Σήμερα αποφάσισα να σου παρέχω το πλαίσιο μέσα στο οποίο ανήκουν αυτά τα παιδιά χρησιμοποιώντας κάποια κομμάτια τόσο από τη νομοθεσία της Ελλάδας, όσο και από την προσωπική μου εμπειρία, πρώτα σαν μαθήτρια και μετά σαν εκπαιδευτικός, καθώς αντιλαμβάνομαι πως ακόμα και σήμερα υπάρχει τεράστια άγνοια γύρω από τον ορισμό των «ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών» και των παιδιών που ανήκουν σε αυτή την κατηγορία. Αρχικά, πρέπει να αναφέρω πως πολλά από αυτά τα παιδιά, μέχρι και την εποχή που ήμουν και η ίδια μαθήτρια (δεν έχουν περάσει 10 χρόνια που αποφοίτησα!), δεν είχαν καμία απολύτως διάγνωση. Τις περισσότερες φορές, τόσο μαθητές όσο και εκπαιδευτικοί, ειδικά παλαιότερα στο δημοτικό σχολείο, χαρακτηρίζαμε ένα τέτοιο παιδί «χαζό» ή λέγαμε πως απλά «δεν παίρνει τα γράμματα». Πρόσφατα πάλι, έτυχε να ακούσω ανάλογο σχόλιο για κάποιο μαθητή μου. Είναι αισιόδοξο, βέβαια, το γεγονός πως πλέον υφίσταται ένας επίσημος ορισμός για όλες αυτές τις «ιδιαιτερότητες» τον οποίο θα είναι καλό όλοι οι εκπαιδευτικοί και γονείς να γνωρίζουμε.
Μαθητές, λοιπόν, με «ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες» θεωρούνται όσοι για ολόκληρη ή ορισμένη περίοδο της σχολικής τους ζωής εμφανίζουν σημαντικές δυσκολίες μάθησης εξαιτίας κάποιων νοητικών, γνωστικών και αναπτυξιακών προβλημάτων τα οποία επηρεάζουν σημαντικά τη διαδικασία μάθησης και σχολικής προσαρμογής. Τέτοιες δυσκολίες παρουσιάζουν μαθητές με νοητική, οπτική, ακουστική ή κινητική αναπηρία, μαθητές με χρόνια και μη ιάσιμα νοσήματα, με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες σαν τη δυσλεξία και το σύνδρομο ελλειμματικής προσοχής με ή χωρίς υπερκινητικότητα, μαθητές με αυτισμό και ψυχικές διαταραχές. Πρέπει να γνωρίζουμε πως σχεδόν για όλες τις παραπάνω ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες υπάρχουν πλέον οι κατάλληλοι διαγνωστικοί έλεγχοι (τεστ) οι οποίοι είναι καλό να πραγματοποιούνται όσο το δυνατόν νωρίτερα, όταν ο γονέας ή ο εκπαιδευτικός υποπτευθούν πως κάποιο παιδί μπορεί να παρουσιάζει κάποια από αυτές, προκειμένου να λάβει την κατάλληλη στήριξη τόσο το ίδιο το παιδί αλλά και η οικογένειά του.
Ακόμη, σε αρκετές περιπτώσεις μπορεί να υφίσταται ο συνδυασμός δύο η περισσότερων αναπηριών και μαθησιακών δυσκολιών. Ένα παράδειγμα είναι αυτό της νοητικής καθυστέρησης η οποία συνυπάρχει με τις μαθησιακές δυσκολίες. Εκτός από τις παραπάνω όμως, στην κατηγορία των ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών ανήκουν και οι μαθητές που παρουσιάζουν παραβατική συμπεριφορά λόγω ενδοοικογενειακής βίας και γονεϊκής παραμέλησης. Πρόκειται για κοινωνικούς και συναισθηματικούς περιορισμούς οι οποίοι ανήκουν στην κατηγορία των εκπαιδευτικών αναγκών και με τους οποίους έρχονται αντιμέτωπα αυτά τα παιδιά. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός πως πολλοί εκπαιδευτικοί δεν γνωρίζουν πώς πρέπει να χειριστούν παιδιά που βιώνουν τέτοιες καταστάσεις. Επιπλέον, μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες θεωρούνται και τα παιδιά που έχουν νοητικές ικανότητες και ταλέντα ανεπτυγμένα σε βαθμό που υπερβαίνει κατά πολύ την ηλικία τους, καθώς οι συγκεκριμένοι μαθητές χρειάζονται ένα διαφορετικό τρόπο μεταχείρισης σε σχέση με τους υπόλοιπους οι οποίοι ανταποκρίνονται στο μέσο όρο της ηλικίας τους.
Τέλος, στην κατηγορία των μαθητών με αναπηρία και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες δεν συμπεριλαμβάνονται παιδιά με χαμηλή σχολική επίδοση η οποία σχετίζεται με γλωσσικές και πολιτισμικές ιδιαιτερότητες. Με χαροποιεί ιδιαίτερα που κάτι τέτοιο γίνεται πλέον ξεκάθαρο στη νομοθεσία, καθώς υπάρχουν φορές που μαθητές από άλλες χώρες οι οποίοι βρέθηκαν σε ελληνικά σχολεία, έτυχε να βρεθούν στο στόχαστρο αρνητικών σχολίων όσον αφορά το μυαλό και την επίδοσή τους.
Αν, επομένως, κάποιος γονέας ή εκπαιδευτικός θεωρήσει πως υπάρχουν μαθητές στην τάξη του οι οποίοι παρουσιάζουν κάποιους από τους παραπάνω περιορισμούς είναι επιτακτική ανάγκη να απευθυνθούν στους αρμόδιους φορείς, όπως είναι αρχικά η διεύθυνση του σχολείου η οποία πρέπει να είναι ενήμερη για τους μαθητές και στη συνέχεια στους κατάλληλους ειδικούς παιδαγωγούς, λογοθεραπευτές και ψυχολόγους, ανάλογα με τις ανάγκες του μαθητή.
Σε αυτό το σημείο είναι πολύ σημαντικό να αναφερθεί πως ο ίδιος ο εκπαιδευτικός με τις πράξεις του πρέπει να φροντίσει να ενταχθεί ο μαθητής με ειδικές ανάγκες στην τάξη και να τον βοηθήσει να αναπτύξει σχέσεις με τους συμμαθητές του. Ιδιαίτερα σε μικρές ηλικίες, όπως είναι το νηπιαγωγείο και το δημοτικό σχολείο, η παρέμβαση του δασκάλου είναι καθοριστική για την κοινωνικοποίηση αυτών των παιδιών προκειμένου να μη γίνουν θύματα σχολικού εκφοβισμού ή αλλιώς bullying. Η φράση που έχω πάντοτε στο μυαλό μου είναι «όλοι ίσοι, όλοι διαφορετικοί». Όλα τα παιδιά είναι ξεχωριστά και μοναδικά και το καθένα χρειάζεται το δικό του ιδιαίτερο τρόπο αντιμετώπισης, ακόμα και αυτά που δεν αντιμετωπίζουν εκπαιδευτικές ανάγκες. Το ζήτημα είναι οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί να προσπαθήσουμε να «ξεκουμπώσουμε» το κάθε παιδί, να το βοηθήσουμε να αγαπήσει τη μάθηση και να κάνουμε όσο το δυνατόν πιο ομαλή τη σχολική του προσαρμογή.
Πηγές:
N. 3699/2008 στο ΦΕΚ 199 της 2.10.2008 «Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση ατόμων με αναπηρία ή με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες».
Ν. 4452/2017 στο ΦΕΚ 17 της 15.02.2017 «Ρύθμιση θεμάτων του Κρατικού Πιστοποιητικού Γλωσσομάθειας, της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδας και άλλες διατάξεις».
*Για οποιαδήποτε πιθανή απορία και επικοινωνία αφήνετε τα σχόλιά σας από κάτω. Σας ευχαριστώ!
Γράφει η Μανίτσα Ιφιγένεια - Παιδαγωγός με εξειδίκευση στην Ειδική Αγωγή και Ψυχολογία
Η Ιφιγένεια Μανίτσα γεννήθηκε το 1991 και κατάγεται από τα Τρίκαλα, Θεσσαλίας. Είναι απόφοιτος του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης με εξειδίκευση στην Ειδική Αγωγή και Ψυχολογία.
