Εσωστρέφεια εναντίον Εξωστρέφειας

Θεοδόσης Ευγενικός - Ψυχολόγος 23-11-2014

Σύμφωνα με επιστήμονες της ψυχολογίας και της κοινωνιολογίας βρισκόμαστε στην αρχή ενός κινήματος όμοιου με το φεμινιστικό των αρχών της δεκαετίας του '50. Το εν λόγω κίνημα δεν έχει να κάνει με διακρίσεις ανάμεσα στα δύο φύλα, όπως το φεμινιστικό κίνημα, αλλά με τις διακρίσεις που γίνονται ανάμεσα σε Εσωστρεφείς και Εξωστρεφείς.

Μπορεί εκ πρώτης όψεως (ιστορικά αλλά και σύγχρονα) οι άνθρωποι στην κοινωνία μας να διακρίνονται σε φύλα, σε φυλές και γενικότερα βάσει χαρακτηριστικών που αφορούν στην εξωτερική εμφάνιση των ατόμων, αλλά αυτή δεν είναι ολόκληρη η αλήθεια... Αντίθετα, ίσως από την αρχή της ανθρωπότητας να κάνουμε διακρίσεις βάσει χαρακτήρα και προσωπικότητας χωρίς καν να το συνειδητοποιούμε.

Με πρωτοστάτιδα την Susan Cain συγγραφέα του βιβλίου “QUIET: The Power of Introverts in a World That Can't Stop Talking” (μτφ. ΗΣΥΧΙΑ: Η Δύναμη των Εσωστρεφών σε έναν Κόσμο Που δεν μπορεί να Σταματήσει να Μιλάει) έχει έρθει για πρώτη φορά στο προσκήνιο η τάση της εποχής μας να συντηρείται και να προωθείται μία κοινωνία πλασμένη αποκλειστικά για Εξωστρεφείς (στο σχολείο, στο πανεπιστήμιο, στην εργασία, και αλλού) ενώ η Εσωστρέφεια αποτελεί ταμπού και σίγουρα αρνητικό στοιχείο της προσωπικότητας ενός ανθρώπου. Ωστόσο, πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει πως οι Εσωστρεφείς αποτελούν σίγουρα το 1/3 και πιθανότατα το 1/2 του πληθυσμού της γης, ενώ στην ιστορία της ανθρωπότητας κάποιες από τις μεγαλύτερες προσωπικότητες που έχουν υπάρξει ήταν Εσωστρεφείς (πχ., Δαρβίνος, Άλμπερτ Άϊνστάϊν, Αβραάμ Λινκολν, Ελέανορ Ρούσβελτ και άλλοι) όπως Εσωστρεφείς είναι και κάποιοι εξαιρετικά επιτυχημένοι άνθρωποι της σημερινής εποχής (πχ., Μπιλ Γκέϊτς, Τζο Ρόουλινγκ, Γκάντι και άλλοι.)

Φαίνεται πως το πρόβλημα είναι πως η εσωστρέφεια είναι ταυτισμένη με αρνητικά χαρακτηριστικά όπως η αντικοινωνικότητα και η ντροπαλότητα αλλά σύμφωνα με τους μελετητές της ανθρώπινης προσωπικότητας τα προαναφερόμενα χαρακτηριστικά δεν υπόκεινται υποχρεωτικά στο φάσμα της Εσωστρέφειας. Είναι αλήθεια πως οι Εσωστρεφείς προτιμούν να διατηρούν στενότερους κοινωνικούς κύκλους, να περνούν λιγότερο χρόνο σε κοινωνικές εκδηλώσεις, να εκθέτουν τον εαυτό τους σε μικρότερο βαθμό ιδιαίτερα όταν θεωρούν όταν δεν έχουν κάτι ουσιαστικό να πουν, να ακούνε περισσότερο και να μιλάνε λιγότερο σε σχέση με τους Εξωστρεφείς αλλά αυτό δεν τους καθιστά αντικοινωνικούς ή ντροπαλούς. Αντικοινωνικοί ή ντροπαλοί θα ήταν οι Εσωστρεφείς, όπως λέει και η Susan Cain (και άλλοι όπως η Brene Brown, διδάκτωρ ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Τέξας και ερευνήτρια του συναισθήματος της ντροπής), αν η Εσωστρέφεια και η Εξωστρέφεια ήταν απόλυτες. Με το προηγούμενο η συγγραφέας θέλει να εξηγήσει πως η Εσωστρέφεια και η Εξωστρέφεια αποτελούν ουσιαστικά βαθμούς στην ίδια κλίμακα και πως κανείς δεν μπορεί να είναι άκρως Εξωστρεφής ή άκρως Εσωστρεφής παρά μόνο σε περιπτώσεις ψυχοκοινωνικών προβλημάτων.

Ίσως δεν έχει σημασία να αναλύσουμε περαιτέρω τους λόγους για τους οποίους η κοινωνία μας έχει πλαστεί για τους Εξωστρεφείς, και όπως παραδέχονται οι ειδικοί αυτό δεν θα αλλάξει απ' την μια στιγμή στην άλλη. Σίγουρα όμως πολλοί πιστεύουν ότι στις επόμενες δεκαετίες θα δούμε πολλές αλλαγές στον τρόπο που είναι χτισμένα διάφορα συστήματα, όπου η ομαδικότητα έχει ίσως επισκιάσει την ανάγκη για μοναδικότητα. Η συνεχής ομαδοποίηση στην εργασία και στην εκπαίδευση φαίνεται πως μάλλον βλάπτει την ανταλλαγή και διοχέτευση ιδεών γιατί εξ ορισμού στην ομάδα η επικρατέστερη άποψη και ιδέα θα υπερισχύσει (και ίσως να μην επικρατεί πάντα η καλύτερη). Όπως και να 'χει, οι επιστήμονες θεωρούν ότι έχουμε να μάθουμε πολλά απ' τους Εσωστρεφείς αρκεί να τους αφήσουμε να μας δείξουν τον δρόμο.