O Koρνήλιος Καστοριάδης μιλά για την επαναστατική δύναμη της Οικολογίας
05-12-2017
Mια συνέντευξη του σημαντικού Έλληνα στοχαστή στον Pascale Egre για το γαλλικό περιοδικό «Πράσινος Πλανήτης», το 1993
Pascale Egre: Τι είναι για σας η Οικολογία; Κορνήλιος Καστοριάδης: Η οικολογία αποτελεί την κατανόηση του βασικού γεγονότος ότι η κοινωνική ζωή δεν μπορεί να μη λαμβάνει υπόψη με ένα κεντρικό τρόπο το περιβάλλον μέσα στο οποίο ξεδιπλώνεται αυτή η κοινωνική ζωή. Όλως περιέργως, αυτή η κατανόηση μοιάζει να έχει υπάρξει σε μεγαλύτερο βαθμό προηγουμένως, σε άγριες ή παραδοσιακές κοινωνίες. Ακόμη και μια γενιά πριν, στην Ελλάδα, υπήρχαν αγρότες που ανακύκλωναν σχεδόν τα πάντα. Στη Γαλλία, η διατήρηση των ρέοντων υδάτων, των δασών και πάει λέγοντας έχει αποτελέσει ένα ανανεούμενο ενδιαφέρον για αιώνες. Χωρίς καμιά «επιστημονική γνώση», οι άνθρωποι είχαν μια απλοϊκή αλλά σαφή επίγνωση της ζωτικής τους εξάρτησης από το περιβάλλον [δες επίσης και την ταινία (του Akira Kurosawa) Dersu Uzala]. Αυτό άλλαξε ριζικά με τον καπιταλισμό και τη σύγχρονη τεχνοκρατία[2], που είναι βασισμένα στην αέναη και ραγδαία αύξηση της παραγωγής και της κατανάλωσης και τα οποία συνεπάγονται ήδη κάποια προφανή σήμερα καταστροφικά αποτελέσματα για την οικόσφαιρα της Γης. Αν σας φαίνονται βαρετές οι επιστημονικές συζητήσεις, απλώς ρίξτε μια ματιά στις παραλίες ή στον αέρα των μεγαλουπόλεων. Οπότε, δεν μπορούμε πλέον να πιστεύουμε σε μια πολιτική, που να αξίζει το όνομά της, από την οποία θα έλειπε ένα σοβαρό ενδιαφέρον για την οικολογία.
P.E.: Μπορεί η οικολογία να γίνει επιστημονική;
Κ.Κ.: Η οικολογία είναι βασικά πολιτική. Δεν είναι «επιστημονική». Η επιστήμη είναι ανίκανη, ως επιστήμη, να θέσει τα όρια ή τους σκοπούς της [finalités]. Αν η επιστήμη ερωτηθεί για το πιο ικανό ή το πιο οικονομικό μέσο εξολόθρευσης του πληθυσμού της Γης, είναι ικανή (θα έπρεπε να είναι ικανή!) να σας παράσχει μια επιστημονική απάντηση. Ως επιστήμη, δεν έχει απολύτως τίποτα να πει σε σχέση με το αν αυτό το σχέδιο είναι «καλό» ή «κακό». Κάποιος μπορεί, κάποιος πρέπει, σίγουρα, να θέσει σε κίνηση τις πηγές της επιστημονικής έρευνας για να εξερευνήσει τον αντίκτυπο που μια τέτοια και μια τέτοια ενέργεια, εντός της σφαίρας της παραγωγής, μπορούν να έχουν πάνω στο περιβάλλον ή, κάποιες φορές, το μέσο αποφυγής κάποιου ανεπιθύμητου παράπλευρου αποτελέσματος. Σε τελευταία ανάλυση, όμως, η απάντηση μπορεί να είναι μόνο πολιτική.
Το να πούμε, όπως λέχθηκε απ' όσους υπέγραψαν την «Έκκληση της Χαϊλδεβέργης» (την οποία, από την πλευρά μου, μάλλον θα ονόμαζα Έκκληση της Νυρεμβέργης), ότι η επιστήμη και μόνο η επιστήμη μπορεί να λύσει όλα τα προβλήματα, είναι αποκαρδιωτικό. Ερχόμενη από τόσο πολλούς κατόχους του βραβείου Νόμπελ, εκφράζει μια βασική αγραμματοσύνη, μια αποτυχία να στοχαστούν πάνω στην ίδια τους τη δραστηριότητα, και την πλήρη ιστορική αμνησία[3]. Δηλώσεις σαν κι αυτήν γίνονται όταν, όπως και λίγα χρόνια πριν, οι βασικοί εφευρέτες και κατασκευαστές των πυρηνικών βομβών διακήρυσσαν δημοσίως μια βαθειά μεταμέλεια, χτυπώντας τα στήθη τους, φωνάζοντας για την ενοχή τους κοκ. Μπορώ να αναφέρω τους Οπενχάϊμερ και Ζαχάροφ, για να μην πούμε άλλους. Είναι ακριβώς η ανάπτυξη της τεχνοεπιστήμης και το γεγονός ότι οι επιστήμονες δεν είχαν ποτέ, και δε θα έχουν ποτέ, οτιδήποτε να πούνε σε σχέση με τη χρήση της ή ακόμη και τον καπιταλιστικό της προσανατολισμό που δημιούργησε το περιβαλλοντικό πρόβλημα και την παρούσα βαρύτητα του προβλήματος. Και αυτό που παρατηρούμε σήμερα είναι το τεράστιο περιθώριο της αβεβαιότητας που περιέχεται στα στοιχεία και τις εξελικτικές προοπτικές για το περιβάλλον της Γης. Αυτό το περιθώριο, προφανώς, έχει δύο πλευρές. Η προσωπική μου γνώμη είναι ότι οι πιο σκοτεινές προοπτικές είναι και οι πιο πιθανές.
Το αληθινό ζήτημα, ωστόσο, δεν είναι αυτό αλλά η πλήρης εξαφάνιση της σωφροσύνης, της φ ρ ο ν ή σ ε ω ς. Δεδομένου ότι κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά ότι το φαινόμενο του θερμοκηπίου θα οδηγήσει ή όχι σε μια άνοδο της στάθμης της θάλασσας, ούτε και πόσα χρόνια θα πάρει μέχρι η τρύπα του όζοντος να καλύψει όλη την ατμόσφαιρα, η μόνη συμπεριφορά που μπορούμε να υιοθετήσουμε είναι αυτή του diligens pater familias, του ευσυνείδητου ή συνεπούς πατέρα της οικογένειας που λέει στον εαυτό του «Αφού το ρίσκο είναι τεράστιο και ακόμη και οι πιθανότητες είναι αβέβαιες, θα προχωρήσω με τη μεγαλύτερη επιφύλαξη [σωφροσύνη] και όχι σα να ήταν όλο το ζήτημα επουσιώδες».
Τώρα, αυτού που γινόμαστε μάρτυρες προς το παρόν, για παράδειγμα κατά τη διάρκεια του Καρναβαλιού του Ρίο (που του έχει δοθεί η ταμπέλα της «Διάσκεψης»), είναι η πλήρης ανευθυνότητα. Αυτή η πλήρης ανευθυνότητα μπορεί να ιδωθεί στην αποφασιστικότητα του Προέδρου George Herbert Walker Bush και των φιλελεύθερων {με την ευρωκεντρική έννοια των συντηρητικών οπαδών της «ελεύθερης αγοράς»}, οι οποίοι επικαλούνται ακριβώς την αντίθετη πλευρά του επιχειρήματος της αβεβαιότητας (καθώς τίποτα δεν έχει «αποδειχθεί», ας συνεχίσουμε όπως και πριν . . . ). Μπορεί να ιδωθεί στην τερατώδη συμμαχία μεταξύ των δεξιών Αμερικάνων Προτεσταντών και της Καθολικής Εκκλησίας να εναντιωθούν σε οποιαδήποτε βοήθεια ελέγχου των γεννήσεων στις χώρες του Τρίτου Κόσμου, όταν η σύνδεση ανάμεσα στη δημογραφική έκρηξη και τα περιβαλλοντικά προβλήματα είναι έκδηλη. Την ίδια στιγμή – το μέγεθος της υποκρισίας – κάποιοι ισχυρίζονται ότι ενδιαφέρονται για το βιοτικό επίπεδο αυτών των πληθυσμών. Για να βελτιώσει όμως κάποιος το βιοτικό επίπεδο εκεί θα έπρεπε να επιταχύνει την καταστροφική παραγωγή και κατανάλωση των μη ανανεώσιμων πηγών.
Είναι ωραίο να κάνουμε και να λαμβάνουμε δώρα. Δεν χρειάζεται όμως ούτε τότε να ξεχνάμε τις καλές συνήθειες που έχουμε. Μπορούμε να επιλέξουμε δώρα που έχουν θετικό περιβαλλοντικό αντίκτυπο.
Χειροποίητα δώρα
Φτιάξτε ένα καλάθι με τρόφιμα κατά προτίμηση βιολογικά. Κάποια από αυτά μπορείτε να τα έχετε φτιάξει οι ίδιοι όπως σπιτικές μαρμελάδες...
Το πρώτο υπεράκτιο αιολικό πάρκο χωρίς κρατική επιχορήγηση στον κόσμο βρίσκεται υπό κατασκευή στην Ολλανδία. Οι οικονομικές συνθήκες για την υπεράκτια αιολική ενέργεια έχουν γίνει τόσο ευνοϊκές στη χώρα, που τα έργα πλέον δεν θα απαιτούν τη χρηματοδότηση από δημόσιους πόρους....
Η γιγάντια μέλισσα, που σε μήκος φτάνει τον αντίχειρα ενός ανήλικα, εντοπίστηκε σε ένα μικρό νησί της Ινδονησίας, ελάχιστα εξερευνημένο, μέσα στη φωλιά τερμιτών ενός δέντρου. Μετά από πολλές ημέρες εντατικής έρευνας, επιστήμονες άγριας ζωής κατάφεραν να βρουν μια μοναδική θηλυκή, την οποία φωτογράφησαν και βιντεοσκόπησαν....
O αγροτουρισμός είναι μια μορφή ήπιου τουρισμού κατά την οποία οι επισκέπτες μένουν σε αγρόκτημα και συμμετέχουν σε αγροτικές εργασίες. Σημείο αναφοράς των διακοπών σε ένα zαγρόκτημα-ξενώνα είναι η άμεση επαφή του επισκέπτη με την αγροτική ζωή, με τις καλλιέργειες...
Περιτριγυρισμένο από τους Ουαλικούς λόφους, κοντά στο Pembrokeshire National Park βρίσκεται το μικρό οικοχωριό Tir Y Gafel. Από το Μάρτιο του 2010, όλοι οι κάτοικοι ζουν από τη γη, η οποία χωρίζεται σε εννέα μικρές οικολογικές εκμεταλλεύσεις, κάθε μία από τις οποίες λειτουργεί και ανεξάρτητα από την άλλη....
Κατά τη διάρκεια των διακοπών χαλαρώνουμε και ξεχνάμε τα προβλήματα της καθημερινότητας. Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε και τις καλές μας συνήθειες. Προτείνω μερικές τέτοιες συνήθειες που αφορούν το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον στην περιοχή των διακοπών σας.
...
Το τέλος του καλοκαιριού δεν έχει έρθει ακόμη. Το φθινόπωρο επίσημα έρχεται φέτος στις 23 Σεπτεμβρίου, μαζί δηλαδή με τη φθινοπωρινή ισημερία.
Το αστρονομικό φαινόμενο συμβαίνει δύο φορές το χρόνο, όταν η γη βρίσκεται σε θέση όπου οι ακτίνες του ήλιου πέφτουν εντελώς κατακόρυφα στον ισημερινό. Το αποτέλεσμα αυτής της θέσης είναι η ημέρα και η νύχτα να έχουν...
Ποιος είναι ο ιδιοκτήτης της γης και των πόρων της; Ποιος αποφασίζει πώς μπορούν να χρησιμοποιούνται; Σε ορισμένες περιπτώσεις, η γη είναι ιδιωτικής ιδιοκτησίας, κάτι που σημαίνει ότι μπορεί να αποτελεί αντικείμενο αγοραπωλησιών και να χρησιμοποιείται αποκλειστικά από τους ιδιοκτήτες της....
Το PCAI είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός, που στοχεύει στην περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση μέσα από ένα πρωτότυπο καλλιτεχνικό πρόγραμμα εμπνευσμένο από την διαχείριση των αποβλήτων και την προστασία του περιβάλλοντος. Ο Σκοπός του PCAI συνίσταται κυρίως στην ανάληψη δράσεων για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού για το περιβάλλον και τη βιώσ...
Σκάει η είδηση για την βόμβα, στέφεται με την απόλυτη αποτυχία η πρώτη προσπάθεια για την μεταφορά ή απενεργοποίηση ή εξουδετέρωση της λόγω λάθους υπολογισμού και διαφορετικών των προσδοκώμενων συνθηκών (περίεργο για τα ελληνικά δεδομένα) και βγαίνει ένα διάταγμα, από την νομαρχία της Θεσσαλονίκης παρακαλώ, να εκκενωθούν και οι τρεις δήμοι για να μπορέσου...
Θέλετε να γνωρίζετε πώς να κρατήσετε τη φόρμα σας στο Διάστημα; Μήπως να μάθετε τι επίδραση θα έχει η έλλειψη βαρύτητας στα τριχοθυλάκιά σας;
Μπορείτε τώρα να βρείτε απαντήσεις, αφού η NASA ανακοίνωσε ότι όλες οι έρευνές της που έχουν χρηματοδοτηθεί με κρατικά κονδύλια θα είναι δωρεάν προσβάσιμες στο Διαδίκτυο μέσω της νέας πύλης Pubspace....
Αναδάσωση την ερχόμενη Κυριακή στο περιαστικό δάσος Θεσσαλονίκης (Σέιχ Σου) διοργανώνουν η Διεύθυνση Αναδασώσεων Κεντρικής Μακεδονίας και η Αντιπεριφέρεια Κοινωνικής Συνοχής και Αλληλεγγύης της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας.
Συγκεκριμένα, στις 10.00 το πρωί στη δασική θέση «Λυόμενο», θα συναντηθούν ομάδες πολιτών, συλλόγων, σχολείων κ.ά. και υπό τις οδ...
Περισσότεροι από 1.000 επιστήμονες από 37 χώρες, οι οποίοι συνεργάστηκαν για πάνω από δέκα χρόνια, έδωσαν στη δημοσιότητα την πιο λεπτομερή μέχρι σήμερα γενετική εικόνα του καρκίνου μέσα από μια σειρά επιστημονικών μελετών που δημοσιεύθηκαν ταυτόχρονα στο περιοδικό Nature. Η ερευνητική κοινοπραξία του Προγράμματος Παν-Καρκίνου ανέλυσε το πλήρες γονιδίωμα 2.6...
Το μαύρο κολάν φαίνεται να είναι από τις αγαπημένες στιλιστικές επιλογές όλο και περισσότερων γυναικών μιας και επάξια μπορεί να φορεθεί όλες τις ώρες...
Ο θάνατος ενός γονιού, αδελφού, παππού, γιαγιάς, φίλου ή κάποιου άλλου αγαπημένου προσώπου, είναι οδυνηρά γεγονότα στη ζωή των παιδιών και των εφήβων. Συνήθως τα παιδιά έχουν μεγαλύτερη εξοικείωση με την έννοια του θανάτου από όσο νομίζουμε. Ο θάνατος υπάρχει μέσα στα παραμύθια, στα παιχνίδια τους, στην τηλεόραση, στο διαδίκτυο και στην καθημερινή τους ζωή...
Συγγραφέας που έχει παρεξηγηθεί, κατηγορηθεί, παρερμηνευτεί. Συγγραφέας που εύκολα διαβάζεται και δύσκολα κατανοείται. Συγγραφέας, από τους πιο σημαντικούς παγκοσμίως, από τους θεμελιωτές των γραμμάτων και της λογοτεχνίας. Ο πιο πολυμεταφρασμένος συγγραφέας παγκοσμίως, ποιητής, στοχαστής, φιλόσοφος, πεζογράφος, δοκιμιογράφος...
Ένας διαζευγμένος και στοργικός πατέρας μιας 9χρονης κόρης συναντά μια όμορφη γυναίκα από το παρελθόν του, που συμβαίνει να μην της αρέσουν τα παιδιά....
Η Κάρπαθος έχει δέκα χωριά που ακλουθώντας το οδικό δίκτυο διαμορφώνουν δύο «κύκλους» πάνω στον χάρτη κάνοντας το γύρο του νησιού. Ξεκινώντας την πορεία για την μικρή διαδρομή από την πρωτεύουσα της Καρπάθου , την πόλη Πηγάδια οι επισκέπτες ακολουθούν το δρόμο προς την πλευρά ανατολική ακτή του νησιού και μέχρι το χωριό του Απερίου που ήταν η προηγούμενη πρω...
Σ’ ένα βαθύ τηγάνι βάζουμε το ελαιόλαδο να κάψει. Τσιγαρίζουμε το κρεμμύδι, το σκόρδο, την λιαστή ντομάτα.
Σβήνουμε με το κρασί. Ρίχνουμε το κεφίρ και μια κουταλιά νερό από το ζωμό που έχουμε βράσει τα μακαρόνια και τα αφήνουμε σε μέτρια φωτιά μέχρι να πάρει μία βράση. Ρίχνουμε αλάτι, πιπέρι και τη ρίγανη....
Έφτασε η στιγμή να αντικαταστήσεις την κούνια του μωρού σου με ένα μεγαλύτερο κρεβάτι; Καθώς τα σχολικά χρόνια πλησιάζουν, θα πρέπει να διαμορφώσεις έτσι τον χώρο ώστε να καλύπτει όλες τις ανάγκες του παιδιού μελλοντικά....
Κοιτάξτε καλά το σφουγγαράκι με το οποίο πλένετε τα πιάτα σας. Μπορεί να μην του φαίνεται, αλλά είναι ένας μικρόκοσμος που διαθέτει μερικά δισεκατομμύρια βακτήρια....