Οικολογικά Χριστούγεννα Φυσικό ή Τεχνητό Δέντρο;

Ελεάννα Μάνεση - Περιβαλλοντολόγος - Δασολόγος12-12-2014

Σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές η παράδοση να στολίζονται δέντρα ή κομμάτια δέντρων υπήρχε σε όλες τις θρησκείες από την αρχαιότητα. Στη χριστιανική θρησκεία τον 4ο αιώνα καθιερώθηκε η 25η Δεκεμβρίου ως ημέρα εορτασμού της Γέννησης του Χριστού και τον 8ο αιώνα στολίστηκε το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρο που ήταν έλατο. Μάλιστα η επιλογή του έλατου έγινε από τον Άγιο Βονιφάντιο για να σβήσει την ιερότητα που απέδιδε ο κόσμος μέχρι τη στιγμή εκείνη(κατάλοιπο της ειδωλολατρίας) στη δρυ. Έτσι το έλατο έγινε σύμβολο χριστιανικό και ειδικότερα των Χριστουγέννων. Το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρο πουλήθηκε στη Γερμανία το 1539 και χρειάστηκαν περισσότερα από διακόσια χρόνια για να διαδοθεί το έθιμο σε όλο τον κόσμο. Στην Ελλάδα το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρο στολίστηκε στα ανάκτορα του Όθωνα το 1833.

Το πρώτο ηλεκτρικά φωταγωγημένο δέντρο εμφανίστηκε στη Νέα Υόρκη το 1882 στην κατοικία του Έντουαρντ Τζόνσον συναδέλφου του Τόμας Έντισον(Εφευρέτης του ηλεκτρικού λαμπτήρα). Τα πρώτα δέντρα ήταν όπως είναι αναμενόμενο φυσικά, παράλληλα όμως με την ανάπτυξη της τεχνολογίας των πλαστικών άρχισαν να εμφανίζονται στη αγορά και τεχνητά χριστουγεννιάτικα δέντρα. Σήμερα υπολογίζεται ότι σε ετήσια βάση πωλούνται πάνω από 72 εκατομμύρια χριστουγεννιάτικα δέντρα. Από αυτά τα 35 εκατομ. είναι φυσικά και τα υπόλοιπα 37 εκατομ. τεχνητά.

Πλεονεκτήματα και ιδιαιτερότητες του τεχνητού Χριστουγεννιάτικου δέντρου

• Δεν μαδάει. Άρα δεν γεμίζουν τα χαλιά σας και όλο το σπίτι σας "βελόνες" την περίοδο των εορτών.

• Μεταφέρεται εύκολα. Τα τεχνητά δέντρα είναι πτυσσόμενα και συναρμολογούμενα, άρα μπορείτε να τα τοποθετήσετε σε οποιοδήποτε μέρος του σπιτιού σας θέλετε.

• Είναι ομοιόμορφο. Από την στιγμή που είναι τεχνητό είναι και ανάλογα σχεδιασμένο για να δέχεται ομοιόμορφα τον στολισμό του.

• Αποθηκεύεται εύκολα. Μετά την περίοδο των γιορτών μπορεί να συσκευαστεί σε ένα κουτί μέχρι τα επόμενα Χριστούγεννα.

• Μεγάλη διάρκεια ζωής. Ίσως το βασικότερο του πλεονέκτημα. Τα καλά τεχνητά Χριστουγεννιάτικα δέντρα έχουν δεκαετή εγγύηση. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι αποσβένουν εύκολα το κόστος αγοράς αφού δεν χρειάζεται να επενδύετε χρήματα κάθε χρόνο για την αγορά χριστουγεννιάτικου δέντρου.

• Ιδανική λύση για ανθρώπους που έχουν αλλεργίες στα κωνοφόρα δέντρα και δεν μπορούν να στολίσουν φυσικό χριστουγεννιάτικο δέντρο

• Η πλειονότητα των δέντρων αυτών είναι εισαγωγής(Κίνα, Μαλαισία, Ταϊβάν κλπ) οπότε υπάρχει διαρροή συναλλάγματος στο εξωτερικό και έτσι πλήττεται η οικονομία της ελληνικής υπαίθρου.

Πλεονεκτήματα και ιδιαιτερότητες του φυσικού Χριστουγεννιάτικου δέντρου

Θα πρέπει πρώτα απ' όλα να τονίσουμε ότι τα φυσικά χριστουγεννιάτικα δέντρα που κυκλοφορούν στο εμπόριο είναι καλλιεργημένα σε ιδιόκτητες εκτάσεις με αποκλειστικό σκοπό να διατεθούν για χριστουγεννιάτικους στολισμούς και σε καμιά περίπτωση δεν είναι κομμένα από φυσικά δάση.

• Το φυσικό δέντρο φέρνει στο σπίτι μας φυσική ατμόσφαιρα.

• Η παράδοση είναι μάλλον υπέρ του φυσικού δέντρου.

• Έχει φυσικό και υπέροχο άρωμα.

• Βοηθά στην τοπική οικονομία καθώς τα καλλιεργούμενα φυσικά δέντρα καλλιεργούνται και στη χώρα μας και άρα έτσι γλιτώνουμε σε συνάλλαγμα.

Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Ατμόσφαιρας και Περιβάλλοντος του Γκέτεμποργκ της Σουηδίας το φυσικό δέντρο είναι πέντε φορές πιο συμβατό περιβαλλοντικά σε σύγκριση με το τεχνητό.

Το φυσικό δέντρο κατά τη διάρκεια της ανάπτυξής του απορροφά από την ατμόσφαιρα διοξείδιο του άνθρακα και άλλα βλαβερά αέρια και εκλύει οξυγόνο. Υπολογίζεται ότι από έκταση τεσσάρων στρεμμάτων με κωνοφόρα δέντρα παράγεται ποσότητα οξυγόνου ικανή να καλύψει τις ημερήσιες ανάγκες 18 ατόμων. Οι περιοχές που καλλιεργούνται τα χριστουγεννιάτικα δέντρα συνήθως δεν μπορούν να δεχθούν καμία άλλη καλλιέργεια, οπότε καλύπτονται με βλάστηση εκτάσεις που μέχρι πρότινος ήταν χέρσες. Επίσης με τον τρόπο αυτό προστατεύεται η περιοχή από την επιφανειακή διάβρωση του εδάφους και εμπλουτίζεται ο υδροφόρος της ορίζοντας.Σε όλο το διάστημα της ζωής του πριν κοπεί αποτελεί παραγωγική πηγή οξυγόνου και τμήμα της χλωρίδας με ευεργετικές επιδράσεις στη ζωή άλλων οργανισμών (π.χ. πουλιών). Όταν φτάσουν στο συγκεκριμένο ύψος κοπής, κόβονται βάσει συγκεκριμένου και μικρού ποσοστού, διατηρώντας το υπόλοιπο δάσος της συγκεκριμένης έκτασης.Όταν κοπούν, διατηρούν την παλιά τους ρίζα και ξεκινούν την αναγέννησή τους.

Τα τεχνητά δέντρα συνήθως είναι από πολυβινυλοχλωρίδιο(PVC) το οποίο είναι υποπροϊόν του πετρελαίου, βαμμένο με χημικά καρκινογόνα χρώματα και είναι ανακυκλώσιμο μόνο κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις. Βέβαια το τεχνητό δέντρο έχει μεγάλη διάρκεια ζωής και δεν χρειάζεται να δαπανώνται χρήματα κάθε χρόνο για την απόκτησή του. Τα φυσικά δέντρα είναι βιοδασπώμενα και ανακυκλώσιμα και σε πολλά κράτη έχει δημιουργηθεί υποδομή για τη συγκέντρωση και ανακύκλωση των φυσικών δέντρων για να αποφευχθεί το θλιβερό θέαμα που παρουσιάζουν οι δρόμοι με τα πεταμένα δέντρα στο τέλος των εορτών του δωδεκαημέρου.

Να προτιμήσουμε να στολίσουμε το πατροπαράδοτο καραβάκι;

Ως χώρα της θάλασσας, η Ελλάδα είχε το έθιμο του στολισμού του καραβιού. Το καράβι συμβολίζει την καινούργια πλεύση του ανθρώπου στη ζωή, μετά τη γέννηση του Χριστού. Έθιμο που υποχώρησε με το χρόνο, μπροστά σε αυτό του δέντρου, αλλά κανένας δεν δείχνει να το έχει ξεχάσει.

Το ελληνικό παραδοσιακό καραβάκι αποτελεί παράδοση των παλαιών εποχών της χώρας μας, που τα παιδιά με αγάπη, χαρά και δημιουργικό νου κατασκεύαζαν τα παιχνίδια τους. Αποτελούσε, όμως, και ένα είδος τιμής και καλωσορίσματος στους ναυτικούς, που επέστρεφαν από τα ταξίδια τους.

Πριν από 50 χρόνια, δηλαδή έως και την πρώτη μεταπολεμική δεκαετία, συναντούσαμε το καραβάκι σε πολλά ελληνικά σπίτια και στα χέρια των παιδιών που έλεγαν τα κάλαντα. Σήμερα, η παράδοση αυτή τείνει να εξαφανιστεί, μιας και έχει αντικατασταθεί από το ξενόφερτο έλατο.

«Συνυφασμένο με αποχωρισμούς και δυσάρεστες αναμνήσεις, όπως επισημαίνει ο συγγραφέας Δημήτριος Σ. Λουκάτος, αλλά και ως τάμα των ναυτικών σε στιγμές κινδύνου στη θάλασσα, το καράβι δεν θα μπορούσε να συμβολίσει οικογενειακές συνεστιάσεις θαλπωρής, με παρόντα όλα τα μέλη, ή να τονώσει το οικογενειακό αίσθημα. Για το λόγο αυτό, το καράβι σπάνια αποτέλεσε στοιχείο διακόσμησης των ελληνικών σπιτιών τα Χριστούγεννα.»

Εντούτοις, στις αρχές της δεκαετίας του 1970, συζητήθηκε έντονα στη χώρα μας το ζήτημα κατάργησης του χριστουγεννιάτικου δέντρου και αντικατάστασής του από το καράβι, δεδομένου ότι αυτό συνδύαζε την παράδοση με την οικολογική συνείδηση. Το ζήτημα βεβαίως δεν ήταν τόσο απλό, καθώς παρουσιάστηκε αδιάσειστη επιχειρηματολογία και από τις δύο πλευρές, με αναφορές σε οικολογικά ζητήματα και προτάσεις από ειδήμονες για χρήση φυτών και δέντρων, πλην του ελάτου.

Πρέπει να σημειώσουμε ότι το Χριστουγεννιάτικο δέντρο εκτόπισε το παραδοσιακό καραβάκι που στόλιζαν οι Έλληνες τις ημέρες των Χριστουγέννων. Σε ορισμένες περιοχές (κυρίως στα νησιά) εξακολουθούν να στολίζουν «καραβάκια», ενώ τα τελευταία χρόνια γίνεται μια αξιέπαινη προσπάθεια ορισμένων Δήμων της χώρας, να επαναφέρουν το έθιμο στην αρχική του μορφή, στολίζοντας στις πλατείες τους καραβάκια αντί για έλατα. Ωστόσο, το χλωρό κλαδί πάντα έμπαινε στο ελληνικό σπίτι τις ημέρες του Δωδεκαημέρου, για να φέρει την ελπίδα για μια καινούρια ανθοφορία, για ένα καλύτερο μέλλον.