Σπάνια αλλά και ενδημικά είδη φυτών που φυτρώνουν στην Ελλάδα

Ελεάννα Μάνεση Περιβαλλοντολόγος - Δασολόγος 17-09-2015

Ο φυτικό πλούτος της χώρας μας έχει συμβάλλει τα μέγιστα στην ανάπτυξη του Ελληνικού Πολιτισμού.
Ειδικότερα έχει συνεισφέρει στους παρακάτω τομείς:

• Κατασκευές

• Διατροφή – Φάρμακα

• Τέχνες

• Επιστήμη

Η γεωγραφική θέση της Ελλάδας η οποία βρίσκεται στο σταυροδρόμι μεταξύ τριών ηπείρων (Ευρώπη, Ασία, Αφρική), το μεσογειακό κλίμα, η ποικιλομορφία των γεωλογικών υποστρωμάτων, οι δαντελωτές ακτογραμμές με τα χιλιάδες νησιά, οι καθαρές θάλασσες και η υψομετρική διαβάθμιση δημιούργησαν τις συνθήκες ανάπτυξης μιας ποικιλίας οικοσυστημάτων και βιοτόπων μοναδικών στο κόσμο.

Τα περίπου 6.000 φυτικά είδη της Ελλάδας, µεταξύ των οποίων περιλαµβάνονται 894 σπάνια ή απειλούµενα, καθιστούν τη χλωρίδα της ιδιαίτερα σηµαντική σε σχέση µε άλλες περιοχές ανάλογων βιογεωγραφικών συνθηκών. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο µόνο η Ιβηρική χερσόνησος εµφανίζει περισσότερα φυτικά είδη. Σε κάθε 1.000 τετραγωνικά χιλιόµετρα της χώρας µας αναλογούν 42 είδη φυτών ενώ σε κάποιες άλλες περιοχές µε µεσογειακό κλίµα, όπως αυτές της Καλιφόρνιας και της Ν∆ Αυστραλίας, αντιστοιχούν περίπου 12 είδη.

Η ποικιλία φυτών στη χώρα µας δεν απέχει πολύ από αυτή του Ακρωτηρίου της Νότιας Αφρικής, µιας περιοχής η οποία θεωρείται µοναδική από άποψη χλωριδικής ποικιλότητας (περίπου 67 φυτικά είδη ανά 1.000 τετραγωνικά χιλιόµετρα).
Τα είδη φυτών που έχουν καταγραφεί ξεπερνούν τα 6.000 και τα ενδημικά είδη είναι 1.150. Αντίστοιχα η Γερμανία, με έκταση σχεδόν τριπλάσια της Ελλάδος έχει 2.700 είδη και 6 ενδημικά, η Αγγλία με διπλάσια έκταση έχει 1.550 είδη και 16 ενδημικά, η Ισπανία με τετραπλάσια έκταση έχει τον ίδιο αριθμό ειδών.



Όταν λέμε ότι ένα είδος φυτού ή ζώου είναι ενδημικό σε μια περιοχή, εννοούμε ότι υπάρχει μόνο στην περιοχή αυτή και πουθενά αλλού. Τα ενδημικά είναι μια σημαντική κατηγορία ειδών, επειδή απαντώνται αποκλειστικά σε μία περιορισμένη περιοχή και μας δίνουν πληροφορίες για το παρελθόν και τους ιδιαίτερους οικολογικούς παράγοντες αυτής. Η μελέτη των ενδημικών φυτών ιδιαίτερα είναι πολύ ενδιαφέρουσα, καθώς είναι οργανισμοί οι οποίοι ως επί το πλείστον φυτρώνουν σε απόκρημνες σχισμές βράχων, σε πολύ λίγο χώμα και συνήθως χωρίς καμία προστασία απέναντι στον αέρα και τις ακραίες καιρικές συνθήκες. Είναι πραγματικά αξιοθαύμαστο πώς αρκετά από αυτά τα φυτά κατορθώνουν και επιζούν σε τόσο αφιλόξενα περιβάλλοντα και αξιοπερίεργο, για ποιο λόγο διαλέγουν να ζήσουν εκεί.

Το ποσοστό ενδηµισµού των φυτικών ειδών της χώρας µας ανέρχεται στο 18% µε την Πελοπόννησο, την Κρήτη και τη Στερεά Ελλάδα να φιλοξενεί την πλειοψηφία τους.

Κάποια σπάνια και απειλούμενα είδη

• Paeonia mascula (L.). – άσπρη παιώνια



Έχουν εντοπιστεί τρεις μικροί πληθυσμοί της σε απόμακρες τοποθεσίες της Πάρνηθας, που αριθμούν συνολικά 70 άτομα περίπου. Είναι άκρως απειλούμενο είδος και χρειάζεται άμεσα μέτρα προστασίας και πολλαπλασιασμού για τη διάσωσή του.

• Lilium chalcedonicum L. – κόκκινος κρίνος



Ένα πολύ όμορφο φυτό, το οποίο έχει τέσσερις πολύ μικρούς πληθυσμούς στην Πάρνηθα. Ο ένας από αυτούς κινδυνεύει, καθώς βρίσκεται σε πολυσύχναστο ορειβατικό μονοπάτι. Είναι πολύ απειλούμενο είδος.

• Ebenus sibthorpii DC. – έβενος του Sibthorp



Είναι ενδημικό της Νοτιοανατολικής Ελλάδας και έχει βρεθεί ένας μικρός πληθυσμός στην περιοχή των Θρακομακεδόνων.
Ενδημικά είδη

• Cephalanthera cucullata



Η ορχιδέα Cephalanthera cucullata φύεται σε δασώδη μέρη στα βουνά όλης της Κρήτης, σε υψόμετρο 700-1500 m, και πουθενά αλλού στον πλανήτη. H Cephalanthera cucullata ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά από το Γάλλο φυσιοδίφη Victor Raulin το Μάιο ή Ιούνιο του 1845.

• Hypericum aciferum



Το είδος Hypericum aciferum φύεται μόνο σε παραθαλάσσια βράχια στην περιοχή Σφακίων (ανάμεσα στην στη Σούγια και την Αγία Ρουμέλη) στη νοτιο-δυτική Κρήτη, και πουθενά αλλού στον πλανήτη. Περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1965 από τον Ελβετό βοτανικό Werner Greuter ως Elodes acifera. Είναι πολυετής χαμηλός έρπων θάμνος, με ύψος 20-30 cm και μήκος έως 130 cm.

• Οικότοπος με Phoenix theophrasti



Αυτός ο οικότοπος στην Κρήτη, περιλαμβάνει φοίνικες του είδους Phoenix theophrasti. Το είδος Phoenix theophrasti είναι ένα σπάνιο ενδημικό του Αιγαίου. Απαντάται στην Κρήτη και στη ΝΔ Τουρκία, σε αμμώδεις υγρές κοιλάδες ή βραχώδεις περιοχές, κοντά στη θάλασσα. Είναι γνωστό με το κοινό όνομα φοίνικας ή βαγί.Το πιο γνωστό δάσος με φοίνικες είναι στο Βάι της Ανατολικής Κρήτης. Περιγράφηκε σαν νέο είδος το 1967 από τον Ελβετό βοτανικό Werner Greuter. Το ονόμασε έτσι προς τιμή του πατέρα της Βοτανικής Θεόφραστου (372 -287 π.χ.), ο οποίος πρώτος αναφέρει την ύπαρξη του φοίνικα στην Κρήτη, στο έργο του «Περί Φυτών Ιστορία». Είναι δένδρο δίοικο, δηλ. με δένδρα που φέρουν μόνο αρσενικά ή μόνο θηλυκά άνθη. Φτάνει σε ύψος έως 10 m, παράγει παραφυάδες και μπορεί να εμφανίζει περισσότερους από έναν κύριους κορμούς.