Σπάνια είδη ζώων που ζουν στην Ελλάδα

Ελεάννα Μάνεση - Περιβαλλοντολόγος - Δασολόγος04-08-2015

Η γνώση μας για τα ζώα της Ελλάδας ξεκινά πολύ παλιά, ουσιαστικά από τον Αριστοτέλη που πριν από 2.300 χρόνια έγραψε το Περί ζώων ιστορίαι, όπου περιέγραψε με ιδιαίτερη λεπτομέρεια περίπου 600 είδη.

Η πανίδα της Ελλάδας έχει περισσότερες συγγένειες με την πανίδα της ανατολικής Μεσογείου, μιας περιοχής που επηρεάζεται από την Ευρώπη, την κεντρική Ασία, την Ανατολία, τη Μέση Ανατολή και την Αφρική. Μια άλλη ιδιαιτερότητα της ελληνικής πανίδας είναι το υψηλό ποσοστό ενδημισμού.

Από τη μία πλευρά, ο ελληνικός χώρος λειτούργησε ως καταφύγιο στα ζώα της Βόρειας Ευρώπης που ήθελαν να αποφύγουν τους παγετώνες και από την άλλη, η τεράστια ποικιλία οικοτόπων της χώρας μας (σ' ένα μικρό γεωγραφικό χώρο απαντούν πολλοί διαφορετικοί τύποι περιβάλλοντος) βοήθησε στην ανάπτυξη διαφορετικών πληθυσμών άγριων ζώων, οι οποίοι έδωσαν νέα είδη και υποείδη.


Τα αίτια μείωσης και εξαφάνισης των ειδών είναι η απώλεια και η υποβάθμιση των βιοτόπων τους, η ρύπανση του περιβάλλοντος, το παράνομο κυνήγι, η αλλαγή του κλίματος. Πολλά από αυτά τα είδη, δεν έχουμε προλάβει καν να τα γνωρίσουμε. Όμως κάθε είδος που χάνεται, παίρνει μαζί του και ένα κομμάτι της γενετικής και εξελικτικής ιστορίας εκατοντάδων χρόνων, πολύτιμη πηγή γνώσης για τον άνθρωπο.

Κάποια σπάνια και απειλούμενα είδη

• Κόκκινο Ελάφι (Cervus elaphus)


Το κόκκινο ελάφι είναι το μεγαλύτερο φυτοφάγο ζώο της Ελλάδας.
Κάποτε ζούσε σε ολόκληρη σχεδόν την ηπειρωτική Ελλάδα. Μέσα σε λίγες δεκαετίες οι πληθυσμοί του συρρικνώθηκαν σε τέτοιο βαθμό ώστε το είδος βρέθηκε στην κατηγορία των «Κινδυνεύοντων» ζώων της χώρας.
Σήμερα ο προστατευμένος πληθυσμός της Πάρνηθας φαίνεται πλέον ότι είναι ο πιο ακμαίος της χώρας.
Το λαθραίο κυνήγι και η απώλεια βιοτόπων είναι οι κύριες αιτία που περιορίζουν την εξάπλωση του είδους στη χώρα.

• Tσακάλι (Canis aureus)


Το τσακάλι μέσα σε λίγα σχετικά χρόνια έφτασε από κοινό είδος να απειλείται με εξαφάνιση. Πλέον η βιοκοινότητα δεν ξεπερνά τα 1.500 άτομα.

Βασικοί παράγοντες της δραματικής μείωσης του πληθυσμού του είναι η καταστροφή του βιοτόπου του εξαιτίας μιας σειράς ανθρωπογενών επεμβάσεων.

Είναι σχεδόν κατά το ήμισυ φυτοφάγα και τρέφονται με φρούτα και μούρα. Το υπόλοιπο μισό της δίαιτάς τους αποτελείται από ψοφίμια και μικρά ζώα ενώ αναμφισβήτητα καμιά φορά επιτίθενται σε πρόβατα.

• Δελφίνι


Το δελφίνι είναι αναμφίβολα το αγαπημένο θηλαστικό των ελληνικών θαλασσών. Στη χώρα μας απαντώνται εννέα είδη από ένα σύνολο τριάντα δύο ειδών που παρατηρούνται παγκοσμίως.

Οι φυσικοί εχθροί των δελφινιών είναι ελάχιστοι. Κι όμως τα δελφίνια κινδυνεύουν στη Μεσόγειο καθώς και παγκόσμια εξαιτίας της θαλάσσιας ρύπανσης, της τυχαίας σύλληψής τους σε αλιευτικά εργαλεία, της υπεραλίευσης, της εσκεμμένης θανάτωσή τους, της υποβάθμισης της παράκτιας ζώνης και της σκόπιμης σύλληψή τους.

• Μαυρόγυπας (Aegypius monachus)


Ο Μαυρόγυπας είναι σπάνιο και τοπικό επιδημητικό είδος που έχει χαρακτηριστεί προστατευόμενο.
Σήμερα ο μοναδικός αναπαραγόμενος πληθυσμός του μαυρόγυπα στη Βαλκανική απαντάται στο ΕΠ Δαδιάς.
Οι παράγοντες που οδήγησαν στη μείωση του πληθυσμού του είναι η έλλειψη τροφής λόγω της αλλαγής των πρακτικών κτηνοτροφίας -από ζώα ελεύθερης βοσκής σε εσταυλισμένα ζώα-, η εκτεταμένη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων για την καταπολέμηση των σαρκοφάγων ζώων και η μείωση των ώριμων δέντρων λόγω εκμετάλλευσης των δασών για παραγωγή ξύλου.

• Καφέ αρκούδα (Ursus arctos)


Στην Ελλάδα υπολογίζονται ότι υπάρχουν γύρω στις 150, σχηματίζοντας δύο μικρούς πληθυσμούς στις πιο απόμερες περιοχές της οροσειράς της Πίνδου και της Ροδόπης.

Το παράνομο κυνήγι και η θανάτωση από πρόθεση αποτελούν την κύρια απειλή εξαφάνισης του είδους στην Ελλάδα.
Παράλληλα η διάνοιξη δρόμων, η κατασκευή φραγμάτων και η δημιουργία τουριστικών εγκαταστάσεων αλλοιώνουν, υποβαθμίζουν και κατακερματίζουν τους βιότοπους εξάπλωσης του είδους.

Ενδημικά είδη

Κρητικός αίγαγρος (επιστ. Capra aegagrus creticus)

Ο περήφανος Κρητικός αίγαγρος γνωστός κι ως κρι-κρι, αγρίμι ή Κρητικό αγριοκάτσικο είναι ένα ενδημικό υποείδος αγριοκάτσικου και η μοναδική μορφή αιγάγρου στην Ευρώπη.

Ο φυσικός του πληθυσμός περιορίζεται σήμερα σε 700 κατσίκια (2010) που ζουν στον Εθνικό Δρυμό της Σαμαριάς, στα Λευκά Όρη.

Ακόμη και σήμερα το κρι κρι στα Λευκά Όρη απειλείται από το παράνομο κυνήγι, τις περιορισμένες εκτάσεις για αναζήτηση τροφής και τις αρρώστιες. Ο κύριος όμως κίνδυνος που απειλεί τη διατήρηση του υποείδους είναι ο υβριδισμός με ήμερα κατσίκια.

Η ιστορία των ελληνικών ορεινών οικοσυστημάτων δείχνει ότι η άγρια ζωή μπορεί να συνυπάρξει με την ανάπτυξη, αρκεί οι ανθρώπινες δραστηριότητες να έχουν ως μέτρο τις δυνατότητες και τους περιορισμούς που επιβάλλει η φύση.

Πηγές: www.wwf.gr,
Λεγάκις Α.2007 «Η ΠΑΝΙΔΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ»,
www.cretanbeaches.com