Η ετικέτα αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους και πιο άμεσους τρόπους επικοινωνίας του τροφίμου με τον καταναλωτή. Είναι σημαντική διότι μας παρέχει πληροφορίες που αφορούν το τρόφιμο, όπως είναι τα συστατικά του, τα αλλεργιογόνα, η διατηρησιμότητα του, το βάρος του, η διαθρεπτική του αξία, η ποιότητα του κ.α., με αποτέλεσμα να μας βοηθάει να μπορούμε να επιλέξουμε το ιδανικό για εμάς προϊόν.
Ο διεθνώς αποδεκτός ορισμός της ετικέτας των τροφίμων είναι οι ενδείξεις, τα εμπορικά σήματα, τα σύμβολα, το περιγραφικό ή εικονογραφημένο υλικό που περιέχει στην συσκευασία του το τρόφιμο.
Οι πληροφορίες που συναντάμε στις ετικέτες των τροφίμων καθορίζονται από συγκεκριμένες και αυστηρές νομοθεσίες. Μάλιστα από την 13η Δεκεμβρίου 2014 εφαρμόζεται υποχρεωτικά η νέα νομοθεσία [Κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1169/2011] της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με την παροχή πληροφοριών για τα τρόφιμα στους καταναλωτές. Με την ανωτέρω νομοθεσία θεσπίζονται οι γενικές αρχές, οι απαιτήσεις και οι υποχρεώσεις που διέπουν τις πληροφορίες για τα τρόφιμα και την επισήμανση.
Ας ξεκινήσουμε από την ονομασία πώλησης ενός τροφίμου, όπου είναι η ονομασία που προβλέπεται από τις διατάξεις που ισχύουν στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα για το τρόφιμο αυτό και θα πρέπει να προσδιορίζει ακριβώς το περιεχόμενο του.
Η ονομασία του τροφίμου σαφώς συνδέεται με τον κατάλογο των συστατικών. Συγκεκριμένα θα πρέπει να δοθεί η % περιεκτικότητα του συγκεκριμένου συστατικού που σχετίζεται με την ονομασία. Για παράδειγμα εάν η ονομασία ενός προϊόντος είναι ‘’μπάρα βρώμης‘’, τότε θα πρέπει στον κατάλογο των συστατικών να αναγράφεται η % περιεκτικότητα του συγκεκριμένου συστατικού.
Ο κατάλογος των συστατικών περιλαμβάνει όλα τα συστατικά του τροφίμου, κατά φθίνουσα σειρά περιεκτικότητας ως προς το βάρος, όπως καταγράφηκαν κατά τη στιγμή της χρησιμοποίησής τους στην παρασκευή του τροφίμου. Δηλαδή το συστατικό που αναγράφεται πρώτο είναι εκείνο που υπάρχει σε μεγαλύτερη ποσότητα στο τρόφιμο, ενώ εκείνο που αναγράφεται τελευταίο υπάρχει σε μικρότερη ποσότητα.
Στον κατάλογο των συστατικών συναντάμε επίσης και τα αλλεργιογόνα, είτε με πιο έντονη γραμματοσειρά, είτε με σύμβολα/ εικόνες είτε σε ξεχωριστή ευδιάκριτη γραμμή όπου αναγράφονται αναλυτικά. Αυτό συμβαίνει διότι ένα κομμάτι του συνολικού πληθυσμού ταλαιπωρείται από τροφικές αλλεργίες και δυσανεξίες, για αυτό θα πρέπει να ενημερώνετε μέσω της ετικέτας αν μπορεί να καταναλώσει το συγκεκριμένο τρόφιμο ή όχι.
Σε όλες τις ετικέτες των τροφίμων είναι υποχρεωτικό να αναγράφονται οι ουσίες που προκαλούν αλλεργίες ή δυσανεξίες. Επομένως αν έχουμε αλλεργία ή δυσανεξία σε ένα τρόφιμο τότε θα πρέπει να διαβάσουμε πολύ προσεκτικά την ετικέτα. Βέβαια αξίζει να σημειωθεί ότι πολλές φορές τα αλλεργιογόνα δεν τα συναντάμε μόνο σαν συστατικά στις ετικέτες των τροφίμων αλλά μπορεί να υπάρχουν σαν ίχνη.
Αξίζει να αναλύσουμε περαιτέρω τα αλλεργιογόνα, διότι όταν οι ουσίες που προκαλούν αλλεργίες ή δυσανεξίες ή προϊόντα τους αποτελούν μέρος των συστατικών του προϊόντος αυτά θα πρέπει να επισημαίνονται ξεχωριστά. Για παράδειγμα ‘’περιέχει σησάμι‘’. Μπορεί όμως να υπάρχει η υποψία του αλλεργιογόνου οπότε μπορεί να υπάρχει σήμανση όπως για παράδειγμα ‘’επεξεργάζεται σε μονάδα όπου χειρίζεται σησάμι’’, άσχετα αν το προϊόν δε περιλαμβάνει το σησάμι ως συστατικό. Επίσης μπορεί να συναντήσουμε και την περίπτωση του ‘’ίσως να περιέχει‘’. Αν λοιπόν συναντήσουμε κάτι από τα παραπάνω και είμαστε αλλεργικοί ή παρουσιάζουμε κάποια δυσανεξία τότε δεν θα πρέπει να καταναλώσουμε το συγκεκριμένο τρόφιμο.
Ζούμε στην εποχή όπου σχεδόν όλοι μετράνε θερμίδες
Tα πρόσθετα τροφίμων, τα γνωστά μας ως “E” που μας προκαλούν ταραχή και άγχος επίσης τα συναντάμε στον κατάλογο των συστατικών. Τι είναι όμως τα πρόσθετα τροφίμων;
Είναι φυσικές ή συνθετικές ουσίες που προστίθενται σκόπιμα στα τρόφιμα για να εκτελέσουν ορισμένες τεχνολογικές λειτουργίες. Σύμφωνα με την νομοθεσία είναι κάθε ουσία που συνήθως δεν καταναλώνεται αυτή καθ’ εαυτή ως τρόφιμο και δεν χρησιμοποιείται συνήθως ως χαρακτηριστικό συστατικό τροφίμων, είτε έχει θρεπτική αξία είτε όχι.
Η προσθήκη των πρόσθετων στο τρόφιμο γίνεται κατά την παρασκευή, τη μεταποίηση, την προετοιμασία, την επεξεργασία, τη συσκευασία, τη μεταφορά ή την αποθήκευση αυτού του τροφίμου έχει ως αποτέλεσμα, ή αναμένεται εύλογα να έχει ως αποτέλεσμα, ότι η ουσία ή παράγωγα αυτής καθίστανται άμεσα ή έμμεσα συστατικό αυτών των τροφίμων. Τα πιο κοινά πρόσθετα είναι οι χρωστικές, τα συντηρητικά, τα αντιοξειδωτικά, οι γαλακτωματοποιητές, οι σταθεροποιητές, οι πηκτικοί παράγοντες, τα βελτιωτικά γεύσεων, οι ρυθμιστές οξύτητας κ.α.
Πολλές φορές στις ετικέτες των τροφίμων αναγράφει ότι δεν περιέχει κάποια πρόσθετα, για παράδειγμα ‘’χωρίς συντηρητικά‘’, αυτό δεν σημαίνει σαφώς ότι το συγκεκριμένο τρόφιμο δεν περιέχει χρωστικές, γαλακτωματοποιητές κ.ο.κ. για αυτό πρέπει πάντα να διαβάζεις των κατάλογο των συστατικών, και να μην δίνεις τόσο έμφαση στο μάρκετινγκ του προϊόντος.
Ζούμε στην εποχή όπου σχεδόν όλοι μετράνε θερμίδες. Τις θερμίδες λοιπόν θα τις βρούμε στην διατροφική δήλωση, η οποία καθίσταται υποχρεωτική για όλα τα προσυσκευασμένα τρόφιμα (με εξαιρέσεις για ορισμένες κατηγορίες τροφίμων).
Την διατροφική δήλωση των τροφίμων την συναντάμε συνήθως σε μορφή πίνακα και υποχρεωτικά περιλαμβάνει:
Η περιεκτικότητα αυτών των συστατικών δίνεται ανά 100g ή ml τροφίμου υποχρεωτικά, ενώ μπορεί να δίνεται προαιρετικά και ανά μερίδα προϊόντος, το οποίο μας βοηθάει να κατανοήσουμε καλύτερα ποια είναι η διατροφική αξία ανά μερίδα που θα καταναλώσουμε.
| Διατροφική Αξία | Ανά 100g | Ανά μερίδα (χ) g |
| Ενέργεια | kJ / kcal | kJ / kcal |
Λιπαρά εκ των οποίων κορεσμένα | g g | g g |
| Διαιτητικές ίνες | g | g |
| Πρωτεΐνες | g | g |
| Αλάτι | g | g |
Είναι δυνατό να προστεθούν και άλλες συμπληρωματικές πληροφορίες για την ποσότητα και άλλων θρεπτικών ουσιών, όπως τα πολυακόρεστα και τα μονοακόρεστα λιπαρά οξέα, τη χοληστερόλη, τις βιταμίνες, τα ανόργανα άλατα (μέταλλα και ιχνοστοιχεία) κ.α.
Πολλές φορές στην διατροφική δήλωση συναντάμε και τις Προσλαμβανόμενες Ποσότητες Αναφοράς (RI) για ενέργεια και επιλεγμένες θρεπτικές ουσίες σε ενήλικες.
Οι RI εμφανίζουν πόσες θερμίδες, λιπαρά, κορεσμένα λιπαρά, σάκχαρα, και αλάτι περιέχεται σε κάθε μερίδα των προϊόντων που προτιμάτε και τι αντιπροσωπεύει η κάθε ποσότητα ως ποσοστό των καθημερινών διατροφικών αναγκών ενός μέσου υγιούς ενήλικα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ανάγκες ενός ατόμου από πλευράς ενέργειας και θρεπτικών συστατικών ποικίλλει ανάλογα με την ηλικία, το βάρος, το ύψος, το φύλο και το επίπεδο φυσικής δραστηριότητας. Για αυτό οι πληροφορίες, που παρέχονται μέσω των RI αποτελούν απλώς και μόνο έναν οδηγό και δεν θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως εξατομικευμένη συμβουλή.
Ολοένα και περισσότερο συναντάμε πλέον τους ισχυρισμούς διατροφής – υγείας, πρόκειται δηλαδή για κάθε ισχυρισμό που δηλώνει, υπονοεί ή οδηγεί στο συμπέρασμα ότι υπάρχει σχέση μεταξύ κατηγορίας τροφίμων, τροφίμου, ή συστατικού του και της υγείας. Ορισμένα παραδείγματα ισχυρισμών υγείας είναι:
Προτείνω να μην εστιάζεις μόνο στους ισχυρισμούς υγείας, αλλά να εξερευνείς αναλυτικά την ετικέτα που έχεις στα χέρια σου γιατί πολλές φορές τα προϊόντα δεν είναι τόσο αθώα όσο νομίζουμε.
Και επειδή κάθε μέρα όλο και περισσότερο δεχόμαστε βομβαρδισμό διαφημίσεων όσο αφορά τις ετικέτες των τροφίμων, οι συμβολισμοί ποιότητας μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να μας διαφωτίσουν. Τα σήματα ποιότητα Π.Ο.Π (Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης) και Π.Γ.Ε (Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη) αναφέρονται στο προϊόν και μπορεί να αποτελέσει ένα αξιόλογο κριτήριο επιλογής. Όμως πολλές φορές πάνω στις ετικέτες των τροφίμων αναγράφονται συστήματα ποιότητα (ISO 22000, IFS, BRC κ.ο.κ) που αναφέρονται στην εταιρεία παραγωγής και όχι στο προϊόν όπως πολλοί πιστεύουν.
Τέλος θα ήθελα να αναφερθώ στα βιολογικά τρόφιμα που έχουν εισέλθει δυναμικά στην ζωή μας, και μπορούμε να τα αναγνωρίσουμε από τις αντίστοιχες ετικέτες πιστοποίησης που φέρουν. Τα βιολογικά προϊόντα, προκύπτουν από καλλιέργεια στην οποία απαγορεύεται η χρήση κάθε χημικού φυτοφάρμακου – λιπάσματος και ορμόνης. Η χρήση της λέξης "βιολογικό" σε ετικέτες, ρυθμίζεται αυστηρά, από τη νομοθεσία της Ε.Ε.
Γνωρίζω ότι δεν είναι λίγοι οι άνθρωποι που «μπερδεύονται» κατά την ανάγνωση μιας διατροφικής ετικέτας. Όμως αν δεν ενδιαφερθείς εσύ για το τρόφιμο που θα επιλέξεις να καταναλώσεις, τότε ποιος θα το κάνει;
Πηγή: www.mednutrition.gr
