Αϋπνία: Αιτίες, Συμπτώματα & Θεραπευτική αντιμετώπιση

Γράφτηκε από την Ειρήνη Παναγοπούλου, Κλινική Ψυχολόγος, Ειδικός Σεξουαλικής Υγείας 28-02-2019

Η αϋπνία είναι μια διαταραχή ύπνου που χαρακτηρίζεται από δυσκολία και / ή παραμονή στον ύπνο. Ειδικότερα, τα άτομα με αϋπνία έχουν ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα συμπτώματα:

• Δυσκολία στον ύπνο
• Ξυπνάνε συχνά κατά τη διάρκεια της νύχτας και αντιμετωπίζουν πρόβλημα να επιστρέψουν στον ύπνο
• Ξυπνάνε πολύ νωρίς το πρωί
• Αισθάνονται κούραση κατά τη διάρκεια της βάδισης.

Τύποι αϋπνίας

Υπάρχουν δύο τύποι αϋπνίας: πρωτοπαθής και δευτεροπαθής αϋπνία.
Πρωτοπαθής αϋπνία: Πρωτοπαθής αϋπνία σημαίνει ότι ένα άτομο έχει προβλήματα ύπνου που δεν συνδέονται άμεσα με οποιαδήποτε άλλη κατάσταση ή πρόβλημα υγείας.

Δευτεροπαθής αϋπνία: Η δευτεροπαθής αϋπνία σημαίνει ότι ένα άτομο έχει προβλήματα ύπνου εξαιτίας κάποιου άλλου προβλήματος, όπως μια κατάσταση υγείας (όπως το άσθμα, η κατάθλιψη, η αρθρίτιδα, ο καρκίνος ή η καούρα), πόνο, φάρμακα που παίρνει, ή λόγω ουσιών (όπως το αλκοόλ).

Οξεία ή Χρόνια Αϋπνία

Η αϋπνία ποικίλλει ως προς τη διάρκεια αλλά και ως προς τη συχνότητα. Μπορεί να είναι βραχυπρόθεσμη (οξεία αϋπνία) ή μπορεί να διαρκέσει πολύ καιρό (χρόνια αϋπνία). Μπορεί επίσης να εμφανιστεί σε περιόδους όπου ένα άτομο δεν έχει προβλήματα ύπνου. Η οξεία αϋπνία μπορεί να διαρκέσει από μία νύχτα έως και λίγες εβδομάδες. Ο χαρακτηρισμός «χρόνια» προσδίδεται, όταν ένα άτομο εμφανίζει αϋπνία τουλάχιστον τρεις νύχτες την εβδομάδα για ένα μήνα ή και περισσότερο.

Αιτίες της Αϋπνίας:

• Σημαντικό άγχος (απώλεια εργασίας ή αλλαγή, θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου, διαζύγιο, μετακίνηση)
• Ασθένεια
• Συναισθηματική ή σωματική δυσφορία
• Περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως ο θόρυβος, το φως ή οι ακραίες θερμοκρασίες (ζέστη ή κρύο) που παρεμβαίνουν στον ύπνο
• Ορισμένα φάρμακα (για παράδειγμα αυτά που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία κρυολογημάτων, αλλεργιών, κατάθλιψης, υψηλής αρτηριακής πίεσης και άσθματος) μπορούν να επηρεάσουν τον ύπνο
• Οι παρεμβολές στο κανονικό πρόγραμμα ύπνου (για παράδειγμα, η μετάβαση από πρωινή σε νυχτερινή βάρδια).


Αιτίες της Χρόνιας Αϋπνίας:

• Κατάθλιψη και / ή άγχος
• Χρόνιο άγχος
• Πόνος ή δυσφορία τη νύχτα

Συμπτώματα της Αϋπνίας:

• Υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας
• Γενική κούραση
• Ευερεθιστότητα
• Προβλήματα στη συγκέντρωση ή τη μνήμη
• Δυσκολία χαλάρωσης τη νύχτα ώστε να επέλθει ο ύπνος
• Διακοπή του ύπνου μέσα στη νύχτα
• Πολύ πρωινό ξύπνημα
• Αίσθημα κούρασης το πρωί
• Νευρικότητα, κατάθλιψη, άγχος
• Συχνά λάθη και/ή ατυχήματα
• Πονοκέφαλος (κεφαλαλγία τάσης)
• Ενοχλήσεις στο στομάχι και το γαστρεντερικό γενικότερα
Κριτήρια για την αναγνώριση της αϋπνίας
• Τα άτομα με αϋπνία χρειάζονται τουλάχιστον 30 λεπτά μέχρι να κοιμηθούν και δεν κοιμούνται περισσότερες από έξι ώρες για τρία ή και περισσότερα βράδια την εβδομάδα για ένα μήνα ή και περισσότερο.

Διάγνωση της Αϋπνίας:

Εάν νομίζετε ότι έχετε αϋπνία, μιλήστε με τον γιατρό σας. Μια αξιολόγηση μπορεί να περιλαμβάνει μια φυσική εξέταση, ένα ιατρικό ιστορικό και ένα ιστορικό ύπνου. Μπορεί να σας ζητηθεί να κρατήσετε ένα ημερολόγιο ύπνου για μια εβδομάδα ή δύο, παρακολουθώντας τα πρότυπα ύπνου σας και το πώς αισθάνεστε κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Θεραπεία για την Αϋπνία:

Η οξεία αϋπνία μπορεί να μην απαιτεί θεραπεία. Η ήπια αϋπνία συχνά μπορεί να αποφευχθεί ή να θεραπευτεί με την άσκηση καλών συνηθειών ύπνου. Εάν η αϋπνία, σας δυσκολεύει να λειτουργείτε κατά τη διάρκεια της ημέρας (αισθάνεστε υπνηλία και κούραση) απευθυνθείτε στο γιατρό σας. Η ταχεία έναρξη φαρμακευτικής αγωγής βραχείας δράσης μπορεί να σας βοηθήσει να αποφύγετε συνέπειες όπως η υπνηλία την επόμενη μέρα.

Η θεραπεία για χρόνια αϋπνία περιλαμβάνει την πρώτη αντιμετώπιση οποιωνδήποτε υποκείμενων συνθηκών ή προβλημάτων υγείας που προκαλούν την αϋπνία. Εάν η αϋπνία συνεχίζεται, ο γιατρός σας μπορεί να προτείνει συμπεριφορική θεραπεία. Οι προσεγγίσεις συμπεριφοράς σας βοηθούν να αλλάξετε συμπεριφορές που μπορεί να επιδεινώσουν την αϋπνία και να μάθουν νέες συμπεριφορές για την προώθηση του ύπνου. Τεχνικές όπως ασκήσεις χαλάρωσης είναι χρήσιμες.

Ποια είναι η σχέση ανάμεσα στις διαταραχές ύπνου και την κατάθλιψη;

Η αδυναμία ύπνου είναι ένα από τα βασικά σημάδια της κλινικής κατάθλιψης. Ακόμα, σημαντικό σημάδι της κλινικής κατάθλιψης είναι και ο υπερβολικός ύπνος (τα δυο άκρα).

Η ύπαρξη διαταραχής ύπνου δεν προκαλεί από μόνη της κατάθλιψη, ωστόσο παίζει το ρόλο της. Η έλλειψη ύπνου που προκαλείται από άλλη ιατρική ασθένεια ή από προσωπικά προβλήματα μπορεί να επιδεινώσει την κατάθλιψη. Η αδυναμία ύπνου που διαρκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα είναι επίσης μια σημαντική ένδειξη ότι κάποιος ενδέχεται να είναι καταθλιπτικός.

Γιατί ο ύπνος είναι τόσο σημαντικός;

Ο κανονικός ύπνος είναι μια κατάσταση αποκατάστασης. Ωστόσο, όταν ο ύπνος διακόπτεται ή είναι ανεπαρκής, μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένη ένταση, επαγρύπνηση και ευερεθιστότητα.
Το φυσικό ή συναισθηματικό τραύμα και τα μεταβολικά ή άλλα ιατρικά προβλήματα μπορεί να προκαλέσουν διαταραχές του ύπνου. Ο κακός ύπνος μπορεί να οδηγήσει σε κόπωση. Με κόπωση, ασκούμαστε λιγότερο και αυτό οδηγεί σε μείωση του επιπέδου φυσικής κατάστασης. Αποτέλεσμα η δημιουργία ενός φαύλου κύκλου αδράνειας και διαταραγμένου ύπνου, που προκαλεί τόσο σωματικά όσο και συμπτώματα που σχετίζονται με τη διάθεση.

Extra tips:
Καλές συνήθειες ύπνου για την εξουδετέρωση της αϋπνίας

Οι καλές συνήθειες ύπνου, που ονομάζονται επίσης υγιεινή ύπνου, μπορούν να σας βοηθήσουν να πάρετε έναν καλό ύπνο και να νικήσετε την αϋπνία. Ακολουθούν ορισμένες συμβουλές:

- Καθιερώστε ένα σταθερό ωράριο ύπνου.
- Πηγαίνετε για ύπνο, χωρίς αναβολή, όταν νυστάξετε.
- Χρησιμοποιείτε το κρεβάτι μόνο για τον ύπνο ή τον έρωτα.
- Μην ασχολείσθε με άλλα θέματα όταν ξαπλώνετε.
- Φροντίστε το περιβάλλον του υπνοδωματίου (θόρυβος, φωτισμός, θερμοκρασία, ενοχλήσεις).
- Βγάλτε από το υπνοδωμάτιο τις ηλεκτρονικές συσκευές.
- Να μην καταναλώνετε βαριά και πλούσια δείπνα.
- Περιορίστε, ιδίως το βράδυ, τα αλκοολούχα και καφεϊνούχα ποτά (καφές, τσάι, coca cola, μαύρη σοκολάτα). Η καφεΐνη και η νικοτίνη είναι διεγερτικά και μπορεί να εμποδίσουν τον ύπνο σας. Το αλκοόλ μπορεί να προκαλέσει αφύπνιση τη νύχτα και να παρέμβει στην ποιότητα του ύπνου.
- Παίρνετε νωρίς πριν την κατάκλιση τα τυχόν φάρμακα σας που έχουν διεγερτικές ιδιότητες .
- Όταν πηγαίνετε για ύπνο ξεχάστε τις έγνοιες σας. Δοκιμάστε να κάνετε μια λίστα υποχρεώσεων πριν πάτε για ύπνο. Αυτό μπορεί να σας βοηθήσει να μην εστιάσετε σε αυτές τις ανησυχίες κατά τη διάρκεια της νύχτας.
- Μη κοιμάστε το μεσημέρι ή έστω ο μεσημεριανός υπνάκος να μη διαρκεί πάνω από 30΄.
- Να ασκείστε τακτικά αλλά να έχετε τελειώσει την άσκηση τουλάχιστον 3 ώρες πριν την κατάκλιση.
- Ακολουθήστε μια ρουτίνα για να σας βοηθήσει να χαλαρώσετε πριν κοιμηθείτε. Διαβάστε ένα βιβλίο, ακούστε μουσική ή κάντε μπάνιο.

Να θυμάστε:
Πρέπει να παραδεχθείτε το πρόβλημα σας και ότι δεν χρειάζεται να υποφέρετε από αϋπνία. Υπάρχουν αποτελεσματικοί τρόποι αντιμετώπισης, χρειάζεται προσπάθεια και αξίζει τον κόπο.

Βιβλιογραφία:
-WebMD Medical Reference Reviewed by Neha Pathak, MD on January 17, 2017