Το χρυσό βραχιόλι

19-05-2020

Συγγραφέας: Σοφία Νικολαΐδου
Εκδόσεις: Μεταίχμιο

Ένα μωσαϊκό φωνών γύρω από το εθνικό απωθημένο των Ελλήνων: το πολυπόθητο πτυχίο ως εισιτήριο για μια καλύτερη ζωή.

Αληθινοί άνθρωποι αφηγούνται τις ιστορίες τους και ζωντανεύουν μια χώρα και μια εποχή.
Στην Ελλάδα του 20ού αιώνα ζήσαμε μια ειρηνική επανάσταση: μια επανάσταση με όπλο τις σπουδές και τα γράμματα. Άνθρωποι που ήταν οι πρώτοι στην οικογένειά τους που «πήραν το χαρτί» και άλλαξαν ζωή. Έφυγαν από το χωριό και ήρθαν στην πόλη. Γεννήθηκαν στη φτώχεια από γονείς που ήξεραν λίγα ή ελάχιστα γράμματα. Διάβασαν, πέρασαν στο πανεπιστήμιο, απέκτησαν αξιοσέβαστο επάγγελμα και άνετη ζωή. Αγροτόπαιδα που έγιναν γιατροί, εργατόπαιδα που σπούδασαν δικηγόροι. Κορίτσια που πάλεψαν για το αυτονόητο: μια δουλειά και το δικό τους πορτοφόλι. Ελεύθεροι επιχειρηματίες και δημόσιοι υπάλληλοι, απόφοιτοι του δημόσιου σχολείου ή υπότροφοι των μεγάλων ιδιωτικών. Παιδιά που σπούδασαν στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό.
Ένα πανόραμα του 20ού και του 21ου αιώνα σε μια χώρα που άλλαξε και συνεχίζει να αλλάζει. Τρεις γενιές Ελλήνων: η γενιά των γονιών μας, η δικιά μας γενιά και η γενιά των παιδιών μας αφηγούνται την ιστορία τους και φτιάχνουν ένα μωσαϊκό από φωνές – σαν τα παλιά μωσαϊκά στα σπίτια που μεγαλώσαμε. Ένα τραγούδι που το ρεφρέν του το ξέρουμε καλά. Είναι η φωνή που λέει, εμείς μπορεί να πεινάσουμε, αλλά το παιδί θα σπουδάσει.
Σ’ αυτό το βιβλίο τίποτα δεν είναι επινοημένο. Γονείς που έκοψαν από την μπουκιά τους για να βοηθήσουν τα παιδιά τους να σπουδάσουν. Κι άλλοι που πάσχισαν να τα κρατήσουν εκεί, στα πρόβατα και στα χωράφια. Παιδιά που περπατούσαν ξυπόλυτα για να πάνε σχολείο λίγο μετά τον πόλεμο. Ποιος δεν έχει ακούσει παρόμοιες ιστορίες;
Οι άνθρωποι αυτοί είναι οι πρώτοι στην οικογένειά τους που σπούδασαν. Όλοι τους φόρεσαν το χρυσό βραχιόλι. Το πτυχίο είναι χρυσό βραχιόλι στο χέρι του παιδιού, έτσι δεν έλεγαν οι παλιές γιαγιάδες;

Το λέω ωμά. Με το πτυχίο σταμάτησα να είμαι η κόρη του υδραυλικού που δεν θα έκανε κάτι στη ζωή της. Κι αυτό τους αφορά όλους. Είτε λέγεται σόι, είτε είναι ο περίγυρός μου.

Με πιάνουν ενοχές που τα κατάφερα εγώ και άλλοι όχι… Κάτι σαν το σύνδρομο των Εβραίων που επέζησαν, ενώ σκοτώθηκαν εκατομμύρια δικοί τους.

Έκανε καβγά τρικούβερτο και άρχισε και απεργία πείνας. Φοβήθηκαν οι άνθρωποι πως θα τους μείνει στα χέρια και στο τέλος την έστειλαν να δώσει εξετάσεις. Και στο Σουφλί πήγε η θεία και στην Αγγλία να σπουδάσει με ένα βρακί.

Λοιπόν, κορίτσια, εγώ λεφτά για φροντιστήρια δεν έχω. Αν δεν τα καταφέρνετε στα γράμματα, υπάρχει και ο υπόγειος στην Ομόνοια. Μπορείτε να πουλάτε κουλούρια.

Το ταλέντο είναι δημοκρατία. Εκεί δεν έχει ποιανού παιδί είσαι.

Τότε πιστεύαμε ότι υπήρχε κάτι έξω από εμάς, κάτι μεγαλύτερο. Η εκπαίδευση. Η γλώσσα που μιλάμε. Το καλό δημόσιο σχολείο. Αυτή ήταν η έγνοια μας τότε, να μειώσουμε τις ανισότητες, να φροντίσουμε τα παιδιά του κόσμου. Η δικιά μας γενιά πάλεψε γι’ αυτά.

Κοίτα, παρόλο που θέλω να λέω ότι δεν με νοιάζει κι ότι οι σπουδές και όλα αυτά δεν έχουν καμία σημασία, αν τα παιδιά μου έλεγαν ότι δεν θέλουν να σπουδάσουν, μπορεί και να τα σούβλιζα.
Αποσπάσματα από το βιβλίο