Βιβλία για παιδιά. Ποια βιβλία, και για ποια παιδιά;

Έκτορας Μ.02-05-2017

Μεγάλωσα σε ένα σπίτι που υπήρχε μία μεγάλη τηλεόραση (στα μάτια μου, τότε, σήμερα θα φαντάζει mediumsize) και μια μεγαλύτερη βιβλιοθήκη (αυτή ακόμα μεγάλη μου φαίνεται, άσε που έχει εμπλουτιστεί κιόλας). Η τηλεόραση ήταν… απαγορευμένος καρπός: Αυστηρά 2-3 ώρες, αποκλειστικά τα Σαββατοκύριακα, και φυσικά αφού είχα ολοκληρώσει τα διαβάσματά μου. Τα βιβλία όμως ήταν ευπρόσδεκτα – εκτός αν ήταν ώρα μελέτης, τότε έβρισκα το μπελά μου που διάβαζα «εξωσχολικά».

(Εξωσχολικά. Μα τι λέξη! Δεν είναι ακριβώς σπάνια, μα προϋποθέτει να υπάρχουν κι άλλα βιβλία στο σπίτι, εκτός του σχολείου – και μεγαλώνοντας, συνειδητοποίησα ότι αυτό ήταν λιγάκι σπάνιο.)

Τώρα, ενήλικας προ πολλού πια, σε επισκέψεις μου σε βιβλιοπωλεία αγαπημένα, μπορεί να ξαναπιάσω τα παιδικά μου βιβλία. Να τα αναγνωρίσω, να χαϊδέψω τη ράχη τους και να θυμηθώ τις εικόνες που με τρόμαζαν ή τις λέξεις που δεν καταλάβαινα. Και είναι μεγάλη χαρά όταν ανιχνεύω κάπου ένα μικρό αναγνώστη, με το βιβλίο ορθάνοιχτο και το δαχτυλάκι του ν’ ακολουθεί μια-μια τις λέξεις, να απορροφάται πλήρως και να ταξιδεύει στον κόσμο του βιβλίου του. Χαίρομαι γιατί αυτό το παιδί θα βρει μια χαρά που θα κρατήσει όλη του τη ζωή. Συνωμοτικά κοιτιόμαστε με άλλους ενήλικες, ομοίως βιβλιολάτρες, ψάχνοντας την τάδε έκδοση του εκείνου βιβλίου, ενώ, συχνά πυκνά, ακούμε ένα γονιό να «ψάχνει ένα βιβλίο για παιδί εφτάμισηχρονώ».

Μισό λεπτό καλέ. Τι είναι ένα παιδί «εφτάμισηχρονώ»; Ένα παιδί είναι ένας μικρός άνθρωπος, εξελισσόμενος, με αρέσκειες και ενδιαφέροντα, και δεν μπορείς να του αγοράσεις ένα βιβλίο και να έχεις την αξίωση να το διαβάσει και να το αγαπήσει, απλά αναφέροντας την ηλικία του. Ποιο είναι το αγαπημένο του μάθημα; Τι του αρέσει να κάνει; Ποια παιχνίδια προτιμάει; Έχει διαβάσει ξανά βιβλία; Και, η ερώτηση των πολλών εκατομμυρίων: Εσείς, κύριε γονέα… διαβάζετε βιβλία;

Υπάρχει μια καταστροφική αντίφαση στους γονείς που θέλουν να διαβάζουν τα παιδιά τους βιβλία, αλλά οι ίδιοι δεν διαβάζουν. Οι λόγοι πολλοί και ο βασικός, ας τολμήσω να πω, ένας: Δεν αγαπάνε τα βιβλία αρκετά, ώστε να τα βάλουν προτεραιότητα. Η ανάγνωση, ακόμα κι ενός ξεκούραστου, ανάλαφρου βιβλίου «της μιας φοράς» φαίνεται πιο επίπονη από την παρακολούθηση ενός ωριαίου δελτίου ειδήσεων πλήρης ασυνεννοησίας και ουρλιαχτών. Τα βιβλία είναι όντως παρεξηγημένα, περιβάλλονται συχνά από μια διανοουμενίστικη αύρα που μόνο οι εκλεκτοί μπορούν να βιώσουν, και δυστυχώς αυτή η πλάνη συντηρείται στα πλαίσια αφελών διπολισμών «βιβλία vsτηλεόρασης». Δεν είναι όλα τα βιβλία άξια ανάγνωσης και δεν είναι όλα τα τηλεοπτικά προγράμματα για πέταμα. Η αδιαφορία ενός γονέα που βάζει το παιδί του, σαν τοτέμ, μπροστά στην τηλεόραση δεν διαφέρει από την αγορά ενός τυχαίου βιβλίου και την απαίτηση να το διαβάσει «επειδή πρέπει» - ειδικά δε, όταν ο γονέας βλέπει μόνο τηλεόραση, πώς έχει την αξίωση το παιδί, πλάσμα φύσει μιμητικό, να κάνει κάτι διαφορετικό;

Το καλύτερο παράδειγμα που μπορεί να δώσει ένας γονέας είναι το ειλικρινές. Πόσοι άνθρωποι δεν σιχάθηκαν το διάβασμα, όταν υποχρεώθηκαν να διαβάσουν με το ζόρι: Η Πηνελόπη Δέλτα, με τον Μάγκα και τονΤρελαντώνη, κατέχει τα θλιβερά πρωτεία στην εντύπωση γενεών ολόκληρων ότι τα βιβλία είναι βαρετά. Δεν είναι βαρετά τα βιβλία, ο σύγχρονος τρόπος ζωής που απαιτεί πάρα πολλά σε λίγο χρόνο είναι που μας κάνει εξουθενωμένους, κουρασμένους, και λίγο βαρετούς. Ανήμπορους να ζητήσουμε ένα πιο ποιοτικό τρόπο ψυχαγωγίας όταν όλα μας δείχνουν τον εύκολο δρόμο, της μηδενικής προσπάθειας και της καμίας απαίτησης.

Τα παιδιά χρειάζονται φροντίδα και προσοχή, στο φαγητό τους, στην εκπαίδευσή τους, στην ψυχαγωγία τους για ένα πολύ ουσιώδη λόγο: για να μάθουν να φροντίζουν αναλόγως καλά και προσεκτικά τον εαυτό τους – και ποτέ δεν είναι αρκετά νωρίς για να το μάθεις αυτό, μιας και είναι προσπάθεια που κρατάει μια ζωή ολόκληρη. Όπως ακριβώς και η χαρά της ανάγνωσης: Τα βιβλία θα είναι πάντα εκεί γι’ αυτούς που τα αγαπάνε. Τι ανακουφιστική αλήθεια!