ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ - Κριτική βιβλίου

Μεσσολωρά Ελίνα27-03-2016

Βιβλίο Ι, Κεφάλαιο 1ο :

«Ο άνθρωπος γεννήθηκε ελεύθερος και παντού βρίσκεται αλυσοδεμένος (σελ.48) Δεν ρωτηθήκαμε για να έρθουμε στον κόσμο: δεν ήταν δική μας επιλογή, δική μας απόφαση ή αποτέλεσμα των δικών μας πράξεων. Ωστόσο συνέβη. Κι επειδή συνέβη κι επειδή όλοι είμαστε ίσοι, έχουμε δικαίωμα στην ελευθερία από την στιγμή που ερχόμαστε στον κόσμο μέχρι την στιγμή που θα τον εγκαταλείψουμε. Βέβαια τα πρώτα χρόνια αδυνατούμε να φροντίσουμε τον εαυτό μας και να καλύψουμε μόνοι μας τις ζωτικές και βιοτικές ανάγκες μας. Δεν είμαστε όμως, εξαιτίας της κατάστασης αυτής, υποχρεωμένοι εφόρου ζωής στους ανθρώπους που μας μεγαλώνουν. Από κάποια ηλικία και μετά που, θεωρητικά, μπορούμε να πάρουμε τη ζωή στα χέρια μας, είμαστε, ή τουλάχιστον πρέπει να είμαστε, πλήρως ανεξάρτητοι χωρίς καμία δέσμευση ως προς τους κηδεμόνες μας. Είμαστε όντα ελεύθερα και υπεύθυνα, αλλά πρώτα από όλα είμαστε όντα έλλογα και ικανά για πράξη. Ο Ρουσσώ υποστηρίζει πως το γεγονός ότι μας μεγάλωσαν οι γονείς μας και μας προστατεύουν μέχρι μια συγκεκριμένη ηλικία, δεν τους δίνει το δικαίωμα να αυθαιρετούν εις βάρος μας αλλά και να μας θεωρούν υπόδουλους ή έστω άτομα που διαρκώς πρέπει να τους υπακούμε.

Από την άλλη, γεννημένος ο άνθρωπος στα πλαίσια της κοινωνίας και μη γνωρίζοντας πως είναι να ζεις ως πρωτόγονος θα θεωρείται πάντα δέσμιος των πλαστών αναγκών που νομίζει ότι πρέπει να ικανοποιήσει, έχοντας την ψευδαίσθηση πως είναι πολύ λιγότερο ελεύθερος από όσο πράγματι είναι. Έχει να επιλέξει ανάμεσα σε αυτά που η κοινωνία έχει να του προσφέρει, σε ένα συγκεκριμένο μέρος ενός συγκεκριμένου σημείου του πλανήτη στο οποίο έτυχε να υπάρχει λόγω πλήθους αιτιακών συγκυριών. Οι πρωτόγονοι, σε αντίθεση με τους κοινωνικούς ανθρώπους, είχαν απειρία επιλογών, καθώς δεν υπήρχε ιδιοκτησία και είχαν τόσο θεωρητικά όσο και πρακτικά, όλοι τα ίδια δικαιώματα πάνω σε όλα τα αγαθά: τίποτα δεν ανήκε σε κανέναν περισσότερο από ότι ανήκε σε κάποιον άλλον.

Ουσιαστικά, οι πρωτόγονοι ήταν πλήρως απελευθερωμένοι και χειραφετημένοι ήδη από τη στιγμή που δεν τους ήταν πια απαραίτητη η μητρική φροντίδα. Δεν είχαν συγκεκριμένο εύρος επιλογών (διότι είχαν απεριόριστες επιλογές) αλλά μπορούσαν να κάνουν ότι θέλουν, χωρίς να τιμωρηθούν για μία επιλογή τους ή πράξη τους αλλά και χωρίς να τους νοιάζει η επιβράβευση. Η ανάπτυξη της κοινωνίας, του πολιτισμού, της επιστήμης και της τεχνολογίας (δηλαδή των προϊόντων που η ίδια η κοινωνία δημιούργησε για να καλυτερέψει τις συνθήκες της ζωής του ανθρώπου) είχαν ως αποτέλεσμα τον περιορισμό της απόλυτης και απεριόριστης ελευθερίας του ανθρώπου.