Κοινωνική πολυπλοκότητα και εκπαιδευτική ηγεσία

Μαρία Βουβούση – Φιλόλογος, Msc: Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Τουρισμού και Πολιτισμού, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, MSC: Eπιστήμες της Εκπαίδευσης και της Διά Βίου Μάθησης, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.11-04-2018

Εθνική ταυτότητα και πολυπολιτισμικότητα, το σχολείο στο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον

Το σύγχρονο σχολείο έχει να αντιμετωπίσει κάποιες από τις μεγαλύτερες προκλήσεις στην ιστορία του. Η σύνθεση του μαθητικού πληθυσμού μεταβάλλεται, καθώς οι σημερινοί μαθητές προέρχονται από διαφορετικά κοινωνικο-πολιτισμικά πλαίσια και αυτό δημιουργεί μεγαλύτερες προκλήσεις σε σύγκριση με το παρελθόν. Επιπλέον, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αύξηση του ποσοστού των παιδιών που αντιμετωπίζουν ένα ευρύ φάσμα προβλημάτων στους τομείς της μάθησης και της σχολικής και ψυχοκοινωνικής προσαρμογής. Έχει γίνει, λοιπόν, αντιληπτό, ότι ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί σήμερα το σχολείο δεν καλύπτει τις ψυχοκοινωνικές ανάγκες των μαθητών. Ταυτόχρονα, οι ραγδαίες εξελίξεις στην κοινωνία, την παγκόσμια οικονομία και την τεχνολογία δημιουργούν ολοένα μεταβαλλόμενες και αυξανόμενες απαιτήσεις από τα σχολεία, γεγονός που συμβάλλει, επίσης, στην ύπαρξη επιπλέον προκλήσεων που καλείται να αντιμετωπίσει το σύγχρονο σχολείο και το προσωπικό του.

Είναι γεγονός ότι εκπαιδευτικά συστήματα, μέχρι σήμερα, υιοθετούν κατά κύριο λόγο μια κοσμοθεωρία που στηρίζεται στις αρχές του νεωτερισμού. Η θεώρηση αυτή αποδέχεται τη γραμμική ανάπτυξη κοινωνικών συστημάτων και θεωρεί την απόκτηση γνώσεων ως κλειδί για την περαιτέρω εξέλιξη της κοινωνίας και του ατόμου. Ωστόσο, ένα εκπαιδευτικό σύστημα που στηρίζεται σε ένα τέτοιο σκεπτικό παραβλέπει την κοινωνική και πολιτισμική ετερότητα και πολυπλοκότητα. Οι κυριότεροι παράγοντες που συμβάλλουν στη σχολική επιτυχία είναι, ακόμη και σήμερα, η κοινωνικο-οικονομική θέση των γονέων, μια ενδεχόμενη μεταναστευτική εμπειρία και το φύλο το παιδιού. Συστήματα τέτοιου είδους συντελούν σε ένα υψηλό κόστος ατομικής και κοινωνικής αδικίας. Τα προσδοκώμενα standards ορίζονται, κατά κανόνα, εξωθεσμικά και αποτελούν σημεία αναφοράς και σύγκρισης των μαθητών. Τα εκπαιδευτικά συστήματα αυτής της μορφής υπακούουν στη λογική βιομηχανικών κοινωνιών και επηρεάζονται άμεσα από αυτή στη διαμόρφωση τόσο της εσωτερικής πολιτικής τους όσο και της διδακτέας ύλης.

Είναι προφανές ότι ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί σήμερα το σχολείο δεν καλύπτει όσο θα έπρεπε τις ανάγκες πολλών μαθητών, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που προέρχονται από διαφορετικά πολιτισμικά περιβάλλοντα. Γι’ αυτό το λόγο, το διεθνές ενδιαφέρον για τη διαχείριση της ετερότητας στο χώρο της εκπαίδευσης αυξάνεται συνεχώς και θεωρείται ότι συμβάλλει θετικά στη σχολική αποτελεσματικότητα και τη σχολική βελτίωση. Οι διευθυντές οφείλουν να αναλάβουν πρωτοβουλίες ως προς αυτή την κατεύθυνση και να αντιμετωπίσουν τη διαχείριση της ετερότητας όχι μόνο ως πρόβλημα, αλλά και ως πρόκληση. Ο ρόλος της εκπαιδευτικής ηγεσίας είναι καθοριστικός στο μετασχηματισμό του σχολείου και στη διαμόρφωση του τρόπου λειτουργίας του έτσι ώστε αυτό να μπορεί να αντεπεξέρχεται στις σύγχρονες προκλήσεις και να είναι αποτελεσματικό. Ο διευθυντής δεν είναι μόνο ο διοικητικός, αλλά και ο επιστημονικός-παιδαγωγικός υπεύθυνος της σχολικής κοινότητας. Προκειμένου να φέρει σε πέρας το πολύπλευρο έργο του, ασκεί εξουσία, επηρεάζει το διδακτικό προσωπικό που υπηρετεί στη σχολική του μονάδα και καλείται να εξασφαλίσει την αρμονική και ομαλή λειτουργία της. Από αυτή τη θέση καλείται να προωθεί την επίτευξη των σκοπών και των στόχων της, οι οποίοι, μεταξύ των άλλων, συντείνουν στη διαμόρφωση και την καλλιέργεια της προσωπικότητας των μαθητών και τη δημιουργία ενός θετικού και δημιουργικού σχολικού περιβάλλοντος, μέσα στο οποίο όλοι θα νιώθουν αποδεκτοί.