“Καφές: ο σιωπηλός πρωταγωνιστής και η αόρατη απειλή”

Συντάκτης: Μάκης Τρύφωνος19-09-2017

Ζούμε σε μια χώρα στην οποία όλα τα σημαντικά γεγονότα που διαδραματίζονται στις ζωές μας έχουν ένα κοινό και σιωπηλό πρωταγωνιστή. Τον καφέ! Ζεστός, κρύος, γλυκός, μέτριος, σκέτος, με αφρόγαλα ή χωρίς, πάντα το ρόφημα αυτό είναι παρόν σε όλες τις μεγάλες ή μικρές στιγμές μας.

Οι γιαγιάδες και οι μανάδες μας έχουν περάσει ατελείωτες ώρες “κοινωνικού σχολίου” και πρόβλεψης του μέλλοντος παρέα μ΄ ένα καλαίσθητο φλιτζανάκι ελληνικού καφέ, ενώ στο διπλανό καθιστικό οι παππούδες μας και οι πατεράδες μας καυγάδιζαν για τα ποδοσφαιρικά ντέρμπι και την πολιτική κατάσταση της χώρας. Εκτός από τις οικογενειακές στιγμές, υπάρχει και το καφενείο της γειτονιάς ή του χωριού, όπου παρέα με το ρόφημα καφεΐνης και τα τσιγάρα, μαθαίνεις να εκφράζεις την άποψή σου και να συζητάς (ανεξάρτητα από την σοβαρότητα της συζήτησης) χωρίς συστολή. Πέρα, όμως, από τις αναμνήσεις, ποιος μπορεί να λησμονήσει την ιστορικότητα που φέρει ο καφές στα ελληνικά γράμματα, καθώς στο πατάρι του Λουμίδη επί της οδού Σταδίου οι Ελύτης, Βαλαωρίτης, Γκάτσος, Χατζιδάκις, Σαχτούρης, Σινόπουλος κ. α “κουβαλούσαν τις καινούριες αγάπες τους, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Θέλω να πω, τις καινούριες ποιητικές συλλογές και τις καινούριες φιλενάδες” (Οδυσσέας Ελύτης, Το χρονικό μιας δεκαετίας).

Με το πέρασμα των χρόνων ο ελληνικός καφές μετατράπηκε σε εσπρέσο και καπουτσίνο, η φραπεδιά σε φρέντο εσπρέσο και φρέντο καπουτσίνο, τα παραδοσιακά καφενεία σε καφετέριες και οι καφετέριες σε mainstream παλαιού τύπου καφενεία. Το μόνο που δεν έχει μεταβληθεί είναι ο ρόλος του καφέ στην ζωή μας. Μας συντροφεύει στο πρωινό γεύμα, στο διάλειμμα, στο μποτιλιάρισμα της Κηφισίας, στην δουλειά, στην εξεταστική. Παρακολουθεί τις οικονομικές δυσκολίες των τελευταίων ετών, παρακολουθεί τις εκλογές να διοργανώνονται πιο συχνά από Μουντιάλ και Ευρωμπάσκετ (ίσως και Γιουροβίζιον για τις φίλες αναγνώστριες), δημοψηφίσματα, αριστερά, δεξιά, άνοδο των άκρων. Ακούει τις μουσικές επιλογές της εποχής, διαβάζει κλασικούς και νέους λογοτέχνες, γεύεται τα ίδια τσιγάρα και στολίζει τα τραπεζάκια των σαλονιών τον χειμώνα και των ανθοστόλιστων μπαλκονιών την άνοιξη. Γνωρίζει τα προσωπικά μας προβλήματα, αντιμετωπίζει τις δυσκολίες του σήμερα, συζητά για τα κοινωνικά θέματα, αποφορτίζει από την κούραση της μέρας, δέχεται την ομορφιά του έρωτα, φλερτάρει και παρηγορεί την ερωτική απογοήτευση.

Συντροφεύει, παρακολουθεί, ακούει, γεύεται, στολίζει, γνωρίζει, δέχεται, φλερτάρει, παρηγορεί. Ο καφές δεν πίνεται απλά αλλά αισθάνεται, ενεργεί και δέχεται ενέργειες. Το σημαντικότερο, όμως, που έχει καταφέρει είναι να φέρνει κοντά τους ανθρώπους. Μαζεύει την οικογένεια και τους φίλους, ενώνει ξανά φίλους που χάθηκαν από την καθημερινότητα, ανανεώνει τον έρωτα, επανενώνει χωρισμένα ζευγάρια. Με άλλα λόγια είναι παρόν σε κάθε δραστηριότητα και συναίσθημά μας και ίσως αποτελεί το μόνο (δυστυχώς) κοινό έδαφος συνεννόησης των κατοίκων αυτής της εξωγήινης χώρας.

Ίσως τον τελευταίο καιρό ο καφές να έχει προδοθεί από υποστηρικτές του ως “όπιο του λαού”, προϊόν lifestyle και υπαίτιο αδρανοποίησης της νεολαίας. Η γενιά μου ως “γενιά γενεών” (“γενιά 700 ευρώ”, “γενιά 582 ευρώ”, “γενιά ανέργων”, “γενιά μετανάστευσης”, “γενιά απολιτίκ στάσης” κ. α) έχει κατηγορηθεί ως η “γενιά του καφέ”. Δεν ήμουν ποτέ θαυμαστής των γενικεύσεων, ακόμα και αν αυτές υποστήριζαν τις απόψεις μου, ως εκ τούτου, και διαβάζοντας τις παραπάνω αράδες, δεν ξέρω αν αυτός ο υποτιμητικός και ειρωνικός τίτλος μπορεί να αποτελέσει κατηγορία. Που βρίσκεται, άραγε, το μεμπτό στην επικοινωνία με τους ανθρώπους; Φυσικά δεν υποστηρίζω το άλλο άκρο (άνοδος των άκρων remember!;) πως οι ατελείωτες ώρες σε μια καφετέρια και η κατανάλωση υπερβολικής δόσης καφεΐνης είναι εποικοδομητική, όμως η συνεχής παρουσία του στην ζωή μας δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητη. Είναι πιθανό (ίσως και λίγο υπερβολικό) να θεωρηθεί αφορμή κοινωνικοποίησης, προβληματισμού και εργασίας.

Ποιο είναι, επομένως, το επικίνδυνο στοιχείο για τις συνειδήσεις μας στην παράδοση του καφέ στην ζωή μας; Γιατί το ελληνικό tea time να είναι κάτι σαν παραισθησιογόνο στις μέρες μας και όχι στις μέρες των παππούδων και πατεράδων μας; Γιατί να υπερισχύει πάντα το ακραία κακό σενάριο; Γιατί πάντα μας φταίει μια αόρατη απειλή (τύπου Star Wars) που περιφέρεται πάνω από τα κεφάλια μας;

Ώρα για περισυλλογή! Πάω να φτιάξω ένα καφέ...

Συντάκτης: Μάκης Τρύφωνος