ΞΥΠΝΗΣΤΕ ΡΑΓΙΑΔΕΣ
Η Επανάσταση του 1821 δεν ήταν ένα τοπικό γεγονός, αλλά είχε παγκόσμια σημασία. Υπήρξε μια πρώιμη εθνική επανάσταση, εμπνευσμένη από το πρότυπο της Γαλλικής, ενάντια στην ισλαμική κυριαρχία στο χώρο της Ανατολής. Ήταν μια επανάσταση που είχε ως γενέθλια ημερομηνία την 22α Φεβρουαρίου του 1821, όταν ο Αλέξανδρος Υψηλάντης πέρασε τον Προύθο, ύψωσε τη σημαία της Επανάστασης και δύο μέρες μετά εξέδωσε την προκήρυξη «Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος». Αυτό ήταν το γεγονός που πυροδότησε τις ελληνικές εξεγέρσεις σε διάφορα μέρη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με πιο πετυχημένη απ’ όλες αυτή του Μοριά.
Ποιοι συντέλεσαν στην συνένωση των Ελλήνων κατά του τουρκικού ζυγού και στην τελική νίκη και απελευθέρωση της πατρίδας μας; Η αγάπη για την πατρίδα, η πίστη στον Τριαδικό Θεό ήταν ορισμένοι παράγοντες . Η ίδρυση της φιλικής εταιρίας, οι επαναστατικές προκηρύξεις, ο Ρήγας Φεραίος , ο Κοσμάς ο Αιτωλός συνέβαλαν αδιαμφισβήτητα στην τελική νίκη.
Οι προκηρύξεις της Επανάστασης
Οι προκηρύξεις αυτές είναι τα μανιφέστα της ελληνικής ελευθερίας και αποκαλύπτουν τις αξίες για τις οποίες δόθηκαν τόσοι αγώνες . Η ιδεολογία της Ελληνικής Επανάστασης είναι αποτυπωμένη στα διαγγέλματα μέσα από τον ενθουσιασμό και την αγάπη για την θρησκεία, την πατρίδα και την ένδοξη ιστορία των Ελλήνων.
I. Η προκήρυξη του Υψηλάντη, Μάχου υπέρ Πίστεως και Πατρίδος!
«Η ώρα ήλθεν, ω άνδρες Έλληνες! Προ πολλού οι λαοί της Ευρώπης πολεμούντες υπέρ ιδίων δικαιωμάτων και ελευθερίας αυτών, μας επροσκάλουν εις μίμησιν!…
Ας καλέσωμεν λοιπόν εκ νέου, ω ανδρείοι και μεγαλόψυχοι Έλληνες, την ελευθερίαν εις την κλασσικήν γην της Ελλάδος! Ας συγκροτήσωμεν μάχην μεταξύ του Μαραθώνος και των Θερμοπυλών! Ας πολεμήσωμεν εις τους τάφους των πατέρων μας, οι οποίοι διά να μας αφήσουν ελευθέρους επολέμησαν και απέθανον εκεί!…
Αλέξανδρος Υψηλάντης, o αρχηγός της Ελληνικής Επανάστασης
Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1792 και ήταν γιος του Κωνσταντίνου Υψηλάντη, και της Ελισάβετ το γένος Βακαρέσκου, μίας από τις μεγαλύτερες οικογένειες της Ρουμανίας. Το 1810 ο Αλέξανδρος Υψηλάντης κατατάχτηκε με το βαθμό του ανθυπίλαρχου στο σώμα των εφίππων σωματοφυλάκων του Τσάρου Αλέξανδρου Α΄της Ρωσίας. Διακρίθηκε στους πολέμους κατά του Ναπολέοντα όπου στη μάχη της Δρέσδης, (27 Αυγούστου 1813), έχασε το δεξί του χέρι. Το 1814-1815 συμμετείχε ως μέλος της ρωσικής αντιπροσωπείας στο Συνέδριο της Βιέννης με τον βαθμό του υπ οστράτηγου.
Οι Ιδρυτές της Φιλικής Εταιρίας και οι πρώτοι μυημένοι θεωρούσαν τον Υψηλάντη ως σημαντική προσωπικότητα για την επιτυχία της μυστικής οργάνωσης, η οποία είχε στόχο την απελευθέρωση του υπόδουλου ελληνικού στοιχείου.
Με την ανάληψη της αρχηγίας της Φιλικής Εταιρείας ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, περνάει τον ποταμό Προύθο στις 22 Φεβρουαρίου 1821 και υψώνει τη σημαία της Επανάστασης, στο Ιάσιο της Μολδοβλαχίας, στις 24 Φεβρουαρίου εκδίδοντας την προκήρυξη της Επανάστασης με τον τίτλο «Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος»
II. Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός , το επαναστατικό διάγγελμα
Στην Πελοπόννησο ο Παλαιών Πατρών Γερμανός πρώτος εκδίδει το επαναστατικό διάγγελμα. Υποστηρίζει ότι ο αγώνας πρέπει να γίνει γνωστός στο εξωτερικό και το απευθύνει «Προς τους εν Πάτραις προξένους των ξένων επικρατειών»:
«Ημείς, το ελληνικόν έθνος των χριστιανών, βλέποντες ότι μας καταφρονεί το οθωμανικόν γένος, και σκοπεύει τον όλεθρον εναντίον μας πότε μ’ ένα, πότε μ’ άλλον τρόπον, απεφασίσαμεν σταθερώς ή ν’ αποθάνωμεν όλοι ή να ελευθερωθώμεν, και τούτου ένεκα βαστούμεν τα όπλα εις χείρας ζητούντες τα δικαιώματά μας. Όντες λοιπόν βέβαιοι ότι όλα τα χριστιανικά βασίλεια γνωρίζουν τα δίκαιά μας, και όχι μόνον δεν θέλουν μας εναντιωθούν αλλά και θέλουν μας συνδράμουν, και ότι έχουν εις μνήμην ότι οι ένδοξοι πρόγονοί μας εφάνησαν ποτέ ωφέλιμοι εις την ανθρωπότητα, διά τούτο ειδοποιούμεν την εκλαμπρότητά σας και σας παρακαλούμεν να προσπαθήσετε να ήμεθα υπό την εύνοιαν και προστασίαν του μεγάλου κράτους τούτου».
Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, ο Εθνεγέρτης του Μοριά.
Ιεράρχης και πρωταγωνιστής της Ελληνικής Επανάστασης. Ονομαζόταν Γεώργιος Γκόζιας και γεννήθηκε στη Δημητσάνα στις 25 Μαρτίου 1771. Είχε τη τύχη να φοιτήσει στη Σχολή της Δημητσάνας κοντά στον προικισμένο δάσκαλο Αγάπιο Παπαδόπουλο ή Παπαντωνόπουλο, ο οποίος τη διεύθυνε με επιτυχία επί 32 χρόνια, αναμορφώνοντάς την και δίνοντάς της αίγλη και φήμη. Το Νοέμβριο του 1818 ο Γερμανός μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία. Τα χρόνια της προετοιμασίας του αγώνα είχε δυναμική συμβολή. Στις 13 Μαρτίου του 1821 ευλόγησε τη σημαία της Επανάστασης στη Μονή της Αγίας Λαύρας. Σύμφωνα με τον θρύλο την 25η Μαρτίου την ύψωσε στην Πάτρα και όρκισε τους επαναστάτες στην πλατεία Αγίου Γεωργίου. Πέθανε το 1826 στη διάρκεια της Γ΄ Εθνοσυνέλευσης, της οποίας είχε εκλεγεί μέλος. Κατά το εναρκτήριο έναυσμα της ελληνικής επανάστασης στην Πάτρα στις 25 Μαρτίου 1821, ο Γερμανός οργάνωσε και πραγματοποιήθηκε τελετή ύψωσης και ευλογίας των επαναστατημένων όπλων στην πλατεία του Αγίου Γεωργίου, σε μια μεγαλειώδη συγκέντρωση. Εκεί, αφού τοποθέτησε φρουρούς και έναν πρόχειρο βωμό για την τοποθέτηση του Τιμίου Σταυρού, μέσα σε έξαλλο ενθουσιασμό ευλόγησε τα όπλα και την πρώτη ελληνική σημαία, δεήθηκε για την έναρξη του αγώνα, για τους αγωνιστές και για τα θύματα και έδωσε θάρρος και ενθουσιασμό στον λαό. Το πλήθος ασπάζονταν το Σταυρό, φώναξε επαναστατικά συνθήματα και ορκίζονταν ζητωκραυγάζοντας "ΖΗΤΩ Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ". Την επομένη, ο Γερμανός έστειλε εγκύκλιο στους πρόξενους των ξένων δυνάμεων με τον σκοπό της εξέγερσης, ζητώντας υποστήριξη και προστασία.
III. Ο Κολοκοτρώνης και ο Δικαίος Παπαφλέσσας εκδίδουν τη δική τους επαναστατική προκήρυξη:
«Αδελφοί
Η ώρα έφθασε, το στάδιον της δόξης και της ελευθερίας ηνοίχθη, τα πάντα ιδικά μας και ο Θεός του παντός μεθ’ ημών έσεται μη προηθήτε εις το παραμικρόν. Σεις είσθε ατρόμητοι και των προγόνων μας απόγονοι γενικώς οπλισθήτε με ανοικτά μπαϊράκια, και τρέξατε εναντίον των εχθρών της πίστεως και της πατρίδος• εντός ολίγων ημερών φθάνομεν και ημείς με 10.000 στρατεύματα. Σεις σφαλίσατε τους Αρκαδίους Τούρκους, και μίαν ώρα αρχήτερα ως λέοντες να τους ξεσχίσετε και να τους στείλετε εις τα τάρταρα του άδου, μη καταδεχθήτε να σας κατηγορήση ο κόσμος και η Ιστορία, αλλά ν’ αποθανατίσητε τα ονόματά σας, και να διαμένετε αιωνίως εις την αθάνατον δόξαν.
Εν Σκάλα την 23 Μαρτίου 1821 1ον έτος της Ελευθερίας.
Θ. Κολοκοτρώνης, Γρ. Δικαίος»
Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο Γέρος του Μοριά.
Ηγετική μορφή της Ελληνικής Επανάστασης, που έδρασε στην Πελοπόννησο και εξ αυτού του λόγου είναι γνωστός και ως «Γέρος του Μοριά».
Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης γεννήθηκε «εις τα 1770, Απριλίου 3, την Δευτέρα της Λαμπρή εις ένα βουνό, εις ένα δέντρο αποκάτω, εις την παλαιάν Μεσσηνίαν, ονομαζόμενον Ραμαβούνι», όπως αναφέρει στα Απομνημονεύματά του. Ήταν γιος του κλεφτοκαπετάνιου Κωνσταντή Κολοκοτρώνη (1747-1780) από το Λιμποβίσι Αρκαδίας και της Γεωργίτσας Κωτσάκη, κόρης προεστού από την Αλωνίσταινα Αρκαδίας.
Το 1806, κατά τη διάρκεια του μεγάλου διωγμού των κλεφτών από τους κατακτητές, κατόρθωσε να διασωθεί και να καταφύγει στη Ζάκυνθο, όπου κατατάχθηκε στον αγγλικό στρατό κι έφθασε μέχρι το βαθμό του ταγματάρχη. Το 1818 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και στις αρχές του 1821 αποβιβάστηκε στη Μάνη για να λάβει μέρος στον επικείμενο Αγώνα.
Στις 23 Μαρτίου του 1821 συμμετείχε στο υπό τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη στρατιωτικό σώμα που κατέλαβε την Καλαμάτα, σηματοδοτώντας την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης. Αμέσως μετά έβαλε σκοπό να καταλάβει την Τριπολιτσά, το διοικητικό κέντρο των Οθωμανών στον Μωριά, γιατί αλλιώτικα δεν θα μπορούσε να επικρατήσει η επανάσταση, όπως πίστευε. Η νίκη των Ελλήνων στο Βαλτέτσι (13 Μαΐου 1821) και η άλωση της Τριπολιτσάς (23 Σεπτεμβρίου 1821), που οφείλονται αποκλειστικά και μόνο στον Κολοκοτρώνη, τον επέβαλαν ως αρχηγό του επαναστατικού στρατού της Πελοποννήσου Αναμφισβήτητα, η άλωση της Τριπολιτσάς υπήρξε γεγονός, που εδραίωσε την ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ..
Ο Κολοκοτρώνης πίστευε ότι η Πελοπόννησος, και κυρίως το κέντρο της, η Τριπολιτσά, ήταν το εφαλτήριο για τη νίκη της Ελλάδας. Η στρατηγική αυτή σκέψη και η διορατικότητά του ερχόταν σε αντίθεση με τις σκέψεις των άλλων οπλαρχηγών. Ωστόσο, όμως επικράτησε. Έλεγε: «Θέλω να ʼμαι αγνάντια στην Τριπολιτσά. Γρήγορα θα καταλάβουν οι καπετάνιοι πως ετούτος ο πόλεμος άλλο σκοπό δεν μπορεί ναʼχει παρά να κλείσουμε τους Τούρκους στην Τριπολιτσά και να τους πάρουμε όλους μαζί».Ποτέ στρατηγική σκέψη δεν εκφράστηκε πιο ξεκάθαρα και πιο απλά.
Παπαφλέσσας , Ο Λεωνίδας της Επανάστασης του 1821
Ο Γεώργιος Δικαίος Φλέσσας, όπως ήταν το κοσμικό του όνομα, γεννήθηκε το 1786 ή το 1788 στην Πολιανή Μεσσηνίας. Φοίτησε στην ονομαστή Σχολή της Δημητσάνας και το 1816 εκάρη μοναχός στο μοναστήρι της Βαλανιδιάς στην Καλαμάτα κι έλαβε το όνομα Γρηγόριος. Ζωηρός και εριστικός ως χαρακτήρας, γρήγορα ήλθε σε ρήξη με τον ηγούμενό του και πήγε να μονάσει στο μοναστήρι της Ρεκίτσας, μεταξύ Μυστρά και Λεονταρίου.
Φοίτησε στη Σχολή Δημητσάνας, και μόνασε στο μοναστήρι της Παναγιάς της Βελανιδιάς, στην Καλαμάτα. Όταν χειροτονήθηκε ιερομόναχος έλαβε το εκκλησιαστικό όνομα Γρηγόριος (Γρηγόριος Φλέσσας, παπάς=Γρηγόριος Παπαφλέσσας). Εξαιτίας του χαρακτήρα του και επειδή ήρθε σε σύγκρουση με τους Τούρκους, εγκατέλειψε την Πελοπόννησο, απειλώντας (σύμφωνα με τα απομνημονεύματα Φωτάκου «Βρε κερατάδες Τούρκοι να πάτε πίσω εις τον αφέντην σας τον κερατά, να του ειπείτε ότι εγώ φεύγω δια την Πόλιν, και δεν θα γυρίσω πίσω απλούς καλόγηρος. Ή δεσπότης θα έλθω, ή πασάς».
Στην Κωνσταντινούπολη γνωρίστηκε με τον Παναγιώτη Αναγνωστόπουλο, ο οποίος τον μύησε στη Φιλική Εταιρεία. Στάλθηκε στις παραδουνάβιες ηγεμονίες (Μολδαβία και Βλαχία), για να προπαρασκευάσει την Επανάσταση. Όταν ο Υψηλάντης αποφάσισε να ξεκινήσει ένοπλο αγώνα από τη Μολδοβλαχία, η Φιλική Εταιρία τον Ιανουάριο του 1821 έστειλε τον Παπαφλέσσα στην Πελοπόννησο για να ξεσηκώσει κι εκεί τον λαό.
Διόρισε Αρχιστράτηγο Πελοποννήσου τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη και πρωτοστάτησε στην απελευθέρωση της Καλαμάτας στις 23 Μαρτίου 1821. Διακρίθηκε για την ανδρεία του σε πολλές μάχες στην Πελοπόννησο και στην Αρκαδία, έχοντας ως ορμητήριο τη μονή της Ρεκίτσας κοντά στο Διρράχι. Συμμετείχε στην Α΄ και Β΄ Εθνοσυνέλευση. Κατά την διάρκεια του εμφύλιου πόλεμου υποστήριξε αυτούς που καταδίωξαν τον Κολοκοτρώνη και τους άλλους πολεμιστές και διορίστηκε υπουργός εσωτερικών και αστυνομίας από την κυβέρνηση Κουντουριώτη. Όταν το 1825 ο Ιμπραήμ εισέβαλε στην Πελοπόννησο, πρώτος ο Παπαφλέσσας ζήτησε να ελευθερωθούν οι φυλακισμένοι πολεμιστές, αλλά δεν εισακούστηκε. Έτσι αναγκάστηκε να εκστρατεύσει ο ίδιος με 2000 άνδρες για να ανακόψει την προέλαση του Ιμπραήμ, και πήγε στο Μανιάκι της Μεσσηνίας. Στις 19 Μαΐου όταν φάνηκαν τα αιγυπτιακά στρατεύματα, πολλοί από τους άνδρες του Παπαφλέσσα διασκορπίστηκαν και έμεινε με 300 (ή κατά άλλους 600) πολεμιστές. Στις 20 Μαΐου βρήκε τον θάνατο προβάλλοντας απεγνωσμένη αντίσταση μαζί με τους λίγους άνδρες που του είχαν μείνει.
IV. Στις 23 Μαρτίου 1821 γράφτηκε το κείμενο από τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, το οποίο και έλεγε:
«Προς τας ευρωπαϊκάς Αυλάς: Ο ανυπόφορος ζυγός της οθωμανικής τυραννίας εις το διάστημα ενός και επέκεινα αιώνος κατήντησε εις μίαν ακμήν, ώστε να μη μένη άλλο εις τους δυστυχείς Πελοποννησίους Ελληνας ειμή μόνον πνοή, και αυτή διά να ωθή κυρίως τους εγκαρδίους αναστεναγμούς των. Εις τοιαύτην αθλίαν κατάστασιν, στερημένοι απ’ όλα τα δίκαιά μας, με μίαν γνώμην ομοφώνως απεφασίσαμεν να λάβωμεν τα άρματα και να ορμήσωμεν κατά των τυράννων. Εν ενί λόγω απεφασίσαμεν ή να ελευθερωθώμεν ή να αποθάνωμεν.
Εν τω σπαρτατικώ στρατοπέδω της Καλαμάτας τη 25 Μαρτίου 1821 πρώτον της ελευθερίας».
Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης , ο ισχυρός πολεμιστής της Μάνης
Ο Πέτρος (Πετρόμπεης) Μαυρομιχάλης υπήρξε ηγετική μορφή του αγώνα του 1821. Καταγόταν από επιφανή και ισχυρή οικογένεια της Μάνης. Απέκτησε πέντε γιους, τους Ηλία, Γεώργιο, Αναστάσιο, Ιωάννη και Δημήτριο. Είναι ο τελευταίος και ο πιο σπουδαίος μπέης της Μάνης στην οποία ηγεμόνευσε από το 1815 ως το 1821. Η ανάδειξη του στο μπεηλίκι οφείλεται στον Σουκιούρ μπέη.
Ο Πετρόμπεης είχε ενεργό ρόλο κατά τη διάρκεια της επανάστασης και αναδείχθηκε σε ηγετική φυσιογνωμία του αγώνα στο Μοριά. Τις παραμονές της επανάστασης μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία. Στις 23 Μαρτίου 1821 συμμετείχε στην κατάληψη της Καλαμάτας όπου ύψωσε τη σημαία της Επανάστασης. Παράλληλα συμμετείχε ενεργά στις πρώτες προσπάθειες για πολιτική οργάνωση της Πελοποννήσου. Στις 26 Μαίου εκλέχθηκε από τη συνέλευση των Καλτεζών πρόεδρος της Πελοποννησιακής Γερουσίας. Μαζί με τον Κολοκοτρώνη, τον Γιατράκο, τον Υψηλάντη και άλλους οπλαρχηγούς, οργάνωσε από τον Ιούνιο την πολιορκία της Τρίπολης και πήρε ενεργό μέρος στην άλωση της πόλης το Σεπτέμβριο.
V. Η προκήρυξη των τριών νήσων Ύδρας, Σπετσών και Ψαρών επιγραφόταν «Προκήρυγμα εθνικόν»
«Γενναίοι αδελφοί, φιλελεύθεροι Έλληνες, έφθασε το τέλος των αναστεναγμών σας διά τας αδικίας, τα ύβρεις, τας ατιμίας και τα άλλα άπειρα κακά όπου επάσχετε. Ευσεβείς απόγονοι ανδρειοτάτων προγόνων, κάτοικοι, των νήσων και της ξηράς, όσοι μένετε ακόμη εις τον τουρκικόν ζυγόν, σηκωθήτε, πιάσετε τα όπλα διά την κοινήν ελευθερίαν όσοι έχετε καράβια, μικρά και μεγάλα, αρματώσετέ τα και ενωθήτε με τον ελληνικόν στόλον, όπου συγκροτείται από τας ναυτικάς δυνάμεις των Υδραιωτών, Σπετσιωτών και Ψαριανών, και σας υπόσχεται την ελευθερίαν όλου του Αρχιπελάγους. Μη δειλιάσετε, απόγονοι του Μιλτιάδου και Θεμιστοκλέους… Ο πόλεμος γίνεται διά την πίστιν και την πατρίδα. Σηκωθήτε εξ όλης ψυχής και καρδίας πιάσετε τα όπλα και κατακόψετε τους τυράννους, διά να λάβητε την ελευθερίαν οπού όλοι κοινώς επιθυμούμεν».
VI. Η προκήρυξη της «Δυτικής Χέρσου Ελλάδος», γραμμένη «Εν έτει χιλιοστώ οκτακοσιοστώ εικοστώ πρώτω: τη Τετάρτη του μηνός Νοεμβρίου, εν Μεσολογγίω» αναφέρει:
«Η παντελής απελπισία, αποτέλεσμα του σκληροτάτου ζυγού της οθωμανικής τυραννίας, έβαλεν εις τας χείρας των Ελλήνων τα όπλα ησθάνθησαν ότι δεν ημπορούσαν πλέον να ζήσουν εις την πατρίδα των, αλλ’ ή αυτήν έπρεπε ν’ αφήσουν, ή υπό την μάστιγαν της τυραννίας και τον ζόφον των δεσμωτηρίων ν’ αποθάνουν, μη δυνάμενοι να εκπληρώσουν τα υπέρ την δύναμίν των ζητήματα των τυράννων των, ή με μέρος του αίματός των να εξαγοράσουν εκείνο των επιλοίπων αδελφών των, των γυναικών και τέκνων των. Απεφάσισαν το τρίτον και έλαβον τα όπλα…».
Φιλική Εταιρεία και η κήρυξη της ελληνικής επανάστασης
«Οι Ελληνες είχον δίκαιον, και έπρεπε να κινηθώσι. Και αν οι εξωτερικοί πειρασμοί δεν τους ηνώχλουν, ήθελαν είσθαι σήμερον ευτυχέστεροι και ήσυχοι»
Εμμ. Ξάνθος.
Το φθινόπωρο του 1814, ιδρύθηκε στην Οδησσό της Νότιας Ρωσίας, από δύο άσημους εμπόρους κι έναν διανοούμενο, η Φιλική Εταιρεία. Ιδρυτές ήταν ο Νικόλαος Σκουφάς από το Κομπότι της Αρτας, ο Εμμ. Ξάνθος από την Πάτμο και ο Αθανάσιος Τσακάλωφ, διανοούμενος, από τα Γιάννενα. Η εταιρεία ήταν μια μυστική συνωμοτική οργάνωση, οργανωμένη κατά τα πρότυπα της οργάνωσης των καρμπονάρων της Ιταλίας, που σκοπό της είχε να οργανώσει τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων, στηριγμένο αποκλειστικά στους ίδιους τους Ελληνες που τότε ζούσαν στο πλαίσιο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο Εμμ. Ξάνθος γράφει χαρακτηριστικά: «Απεφάσισαν οι ειρημένοι να επιχειρισθώσι τη σύστασιν τοιαύτης Εταιρείας και να εισάξωσιν εις αυτήν όλους τους εκλεκτούς και ανδρείους των ομογενών, διά να ενεργήσωσι μόνοι των ό,τι ματαίως και προ πολλού χρόνου ήλπιζον από τη φιλανθρωπίαν των χριστιανών βασιλέων».
Η ιδέα της ίδρυσης εταιρείας για επαναστατικούς σκοπούς, ο εταιρισμός όπως έχει καθιερωθεί να λέγεται, δεν εμφανίστηκε, ούτε και εφαρμόστηκε, πρώτη φορά στα 1814. Γενικά, αυτός ο τύπος οργάνωσης, με διάφορες παραλλαγές, ήταν συνηθισμένος στην Ευρώπη της εποχής των αστικών επαναστάσεων. Ετσι, πράγμα φυσικό, επηρέασε και τους Ελληνες, κυρίως του εξωτερικού, που οραματίζονταν την εθνική και κοινωνική απελευθέρωση και αγωνίζονταν να γίνει πραγματικότητα.
Σκοπός της Φιλικής Εταιρείας είναι η γενική επανάσταση των Ελλήνων. Η πορεία ανάπτυξης της είναι εντυπωσιακή. Το διάστημα 1814-1816 τα μέλη της αριθμούν περίπου 20. Ως τα μέσα του 1817 αναπτύσσεται κυρίως μεταξύ των Ελλήνων της Ρωσίας και της Μολδοβλαχίας αλλά και πάλι τα μέλη της δεν υπερβαίνουν τα 30. Όμως, από το 1818 σημειώνονται πάρα πολλές μυήσεις. Κατά το 1820 εξαπλώνεται σε όλες σχεδόν τις περιοχές της Ελλάδας και τις περισσότερες ελληνικές παροικίες του εξωτερικού. Χιλιάδες υπολογίζονται οι μυημένοι, μολονότι είναι γνωστά μόνο 1096 ονόματα. Τους πρώτους μήνες του 1821 τα μέλη της αριθμούν δεκάδες χιλιάδες. Η οργάνωση είχε υπερβεί, τα όρια.
Στις γραμμές της συσπειρώνονται κυρίως έμποροι και μικροαστοί, αλλά και Φαναριώτες και κοτζαμπάσηδες και κληρικοί, πρόσωπα που θα διαδραματίσουν αγωνιστικό ρόλο (θετικό ή αρνητικό) στον αγώνα για την ανεξαρτησία, όπως οι οπλαρχηγοί Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, Οδυσσέας Ανδρούτσος, ο Αναγνωσταράς, ο αρχιμανδρίτης Γρηγόριος Δικαίος (Παπαφλέσσας), οι Φαναριώτες Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος και Νέγρης, οι μεγάλοι καραβοκύρηδες Κουντουριώτηδες, οι μεγαλοκoτζαμπάσηδες Ζαΐμης, Λόντος, Νοταράς, ο μητροπολίτης Παλαιών Πατρών Γερμανός .
Η διάρθρωση της Φιλικής Εταιρείας δομήθηκε πάνω στα οργανωτικά πρότυπα των Καρμπονάρων και των Ελευθεροτεκτόνων. Η ηγετική της ομάδα ονομαζόταν «η Αόρατος Αρχή» και από την πρώτη στιγμή εκφράστηκε με τέτοια μυστικότητα, ώστε να πιστεύεται ότι συμμετείχαν σε αυτήν πολλές σημαντικές προσωπικότητες, όχι μόνον Έλληνες αλλά και ξένοι, όπως ο τσάρος Αλέξανδρος Α' της Ρωσίας. Στην πραγματικότητα, τον πρώτο καιρό ήταν μόνο οι τρεις ιδρυτές της. Κατόπιν, από το 1815 έως το 1818 προστέθηκαν άλλοι πέντε και μετά το θάνατο του Σκουφά προστέθηκαν άλλοι τρεις. Το 1818 η Αόρατη Αρχή μετονομάστηκε σε «Αρχή των Δώδεκα Αποστόλων» και κάθε Απόστολος είχε την ευθύνη μιας μεγάλης περιφέρειας.
Μέγας Όρκος: «Ορκίζομαι ενώπιον του αληθινού Θεού οικειοθελώς ότι θέλω είμαι πιστός εις την Εταιρείαν κατά πάντα και δια πάντα…Τέλος, ορκίζομαι εις σε, ιερά και αθλία Πατρίς….ότι αφιερώνομαι όλος εις σε….αν λησμονήσω μίαν στιγμήν….και δεν εκπληρώσω το χρέος μου…ο θάνατος ας είναι η άφευκτος τιμωρία του αμαρτήματός μου….
Ρήγας Φεραίος , ο πολιτικός στοχαστής και επαναστάτης.
Πρόδρομος και πρωτεργάτης του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, γεννήθηκε το 1757 στο Βελεστίνο της Μαγνησίας. Το θεωρούμενο ως πραγματικό του επώνυμο Αντώνιος Κυριαζής ή Κυρίτζης δεν επιβεβαιώνεται από τη σύγχρονη έρευνα. Οι Έλληνες διανοούμενοι που ζούσαν στην εξορία τον αποκαλούσαν Φεραίο, επειδή στην αρχαιότητα η πόλη του ονομαζόταν Φεραί.
Ως κορυφαίο έργο του θεωρείται η «Νέα Πολιτική Διοίκησις των κατοίκων της Ρούμελης, της Μικράς Ασίας, των Μεσογείων Νήσων και της Βλαχομπογδανίας» που περιείχε:
• τον Θούριο, γνωστό επαναστατικό άσμα
• μια επαναστατική προκήρυξη
• τη διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου σύμφωνα με τα πρότυπα των Γάλλων Διαφωτιστών
• το Σύνταγμα του Ρήγα
Μοναδικό του μέλημα ήταν η μετάδοση του επαναστατικού μηνύματός του στους σκλαβωμένους η εμψύχωσή τους στην επανάσταση. Ο Ρήγας, εκτός από το εποπτικό υλικό, χρησιμοποίησε και τη μουσική. Συγκεκριμένα συνέθεσε τον παιάνα με τίτλο «Θούριος», που αρχίζει με τον στίχο «Ως πότε παλληκάρια».
Η λέξη θούριος, που είναι από το ρήμα θρώσκω (= αναπηδώ), σημαίνει ορμητικός, μαινόμενος, πολεμικός, δεν ήταν σε χρήση στην εποχή του και ο Ρήγας, την δανείζεται από τους Αττικούς ποιητές Αισχύλο, Σοφοκλή και Αριστοφάνη, αντί του θούρος που χρησιμοποιεί ο Όμηρος ως επίθετο του Άρη στην Ιλιάδα.
Ο Θούριος είναι με απλά λόγια γραμμένος, για να είναι κατανοητός από τον λαό. Γρήγορα διαδόθηκε σε χειρόγραφη μορφή. Συνυφασμένος με την επανάσταση εμψύχωσε τους σκλαβωμένους στον τιτάνιο του αγώνα κατά του τουρκικού ζυγού.
Ο Ρήγας τονίζει τη σημασία της ελευθερίας, ως πρώτιστου αγαθού του ανθρώπου, που είναι και πάνω από τη ζωή. Διακηρύσσει πως είναι προτιμότερη μιάς ώρας ελεύθερη ζωή παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή. Τέλος, διατυπώνει της ρωμιοσύνης την πίκρα, την αγανάκτηση κατά της τυραννίας.
Κοσμάς ο Αιτωλός, ο μεγάλος εθνεγέρτης και πνευματικός πατέρας 1714-1797 μ.Χ
Ο Άγιος Κοσμάς γεννήθηκε στο χωριό Ταξιάρχης της επαρχίας Αποκούρου που βρίσκεται κοντά στο χωριό Μεγάλο Δένδρο Ναυπακτίας, το 1714 μ.Χ., από γονείς ευσεβείς, που τον ανέθρεψαν εν παιδεία και νουθεσία Κυρίου. Είκοσι χρονών μετέβη στο Άγιο Όρος, για να σπουδάσει στο εκεί νεοσύστατο σχολείο του Βατοπεδίου. Ο Ο Άγιος Κοσμάς, ονομαζόταν αρχικά Κωνσταντίνος και μετά την αποφοίτηση του, πήγε στη Μονή Φιλόθεου, όπου έγινε μοναχός (1759 μ.Χ.) και κατόπιν Ιερομόναχος και έλαβε το όνομα Κοσμάς.
Ο Άγιος γνωρίζοντας ότι το Έθνος κινδύνευε, δεν ησύχαζε και φλεγόταν νύχτα-μέρα από τον πόθο να βγει και να διδάξει στους σκλαβωμένους Έλληνες τα Άγια Γράμματα. Όμως, θεωρούσε τον εαυτό του ταπεινό και αδύνατο να επωμισθεί τέτοιο φορτίο. Με θεία αποκάλυψη, πήγε στην Κωνσταντινούπολη, όπου συνάντησε τον αδελφό του Χρύσανθο, που ήταν δάσκαλος. Αυτός του έκανε μερικά μαθήματα ρητορικής, που θα βοηθούσαν τον Κοσμά στο κήρυγμα. Έπειτα, αφού πήρε την άδεια του Πατριάρχη Σεραφείμ, όργωσε στην κυριολεξία την Ελλάδα, διδάσκοντας στους «ραγιάδες» το λόγο του Θεού.
Έτσι, ο Άγιος Κοσμάς, αρχικά κήρυξε στην Κωνσταντινούπολη και στην συνέχεια μετέβη στην Αιτωλοακαρνανία. Με νέα άδεια περιήλθε τα Δωδεκάνησα και το Άγιο Όρος. περιόδευσε στην Θεσσαλονίκη, Βέροια, σε ολόκληρη την Μακεδονία, έφθασε στην Χειμάρα, επέστρεψε στην Νότιο Ήπειρο και από εκεί κατέληξε στη Λευκάδα και την Κεφαλληνία. Πήγε ακόμη στη Ζάκυνθο, Κέρκυρα και ξανά στην Βόρειο Ήπειρο
Δυστυχώς , ο φθόνος των Εβραίων και το μίσος των Τούρκων, είχε σαν αποτέλεσμα τον απαγχονισμό του Αγίου στο Κολικόντασι, στα χώματα της Βορείου Ηπείρου το 1779 μ.Χ. Το λείψανο του το έριξαν στα νερά του πόταμου Άψου. Παρά την πέτρα που του είχαν δέσει στον λαιμό, το λείψανο επέπλεε. Βρέθηκε από τον ιερέα Μάρκο κι ενταφιάσθηκε στη μονή της Θεοτόκου Αρδονίτσας Β. Ηπείρου, όπου και ανευρέθη. Τιμούμε την μνήμη στις 24 Αυγούστου.
Το έργο του Πατρο-Κοσμά
1. Συνέβαλε στη μόρφωση των παιδιών, στη μελέτη του Ευαγγελίου, της ιστορίας του γένους και των γραμμάτων.
2. Βοήθησε να χτιστούν 210 Ελληνικά Σχολεία και ν’ αρχίσουν τη λειτουργία τους 1.100 .
3. Κατάφερε να φτιάξει 4.000 κολυμβήθρες με χρήματα πλουσίων ώστε να μπορούν να βαπτίζονται τα φτωχά Ελληνόπουλα του γένους .
4. Ελευθέρωσε 1500 Χριστιανές παραμάνες από τα παλάτια των πασάδων.
5. Μπολιάστηκαν με προτροπή του χιλιάδες άγρια δέντρα και μετετράπησαν σε καρποφόρα.
6. Ενίσχυσε την Πίστη του σκλαβωμένου γένους στον Χριστό μέσα από τα κηρύγματά του.
Συνοψίζοντας μπορούμε να επισημάνουμε ότι η επί τετρακόσια χρόνια δουλεία στους Τούρκους κατακτητές υπήρξε σκληρή και οδυνηρή, με καταστρεπτικές συνέπειες. Η Επανάσταση του 1821, ο ξεσηκωμός των υποδούλων Ελλήνων, «για του Χριστού την Πίστη την Αγία και της Πατρίδος την Ελευθερία», υπήρξε μια δυναμική έκφραση της αδούλωτης και αγέρωχης ψυχής των Ελλήνων, οι οποίοι επλήρωσαν με μεγάλες θυσίες και άφθονο αίμα τούτο τον ιερό αγώνα.
Βιβλιογραφία
-Ηλεκτρονική εφημερίδα για την Αθήνα «Μικρός Ρωμιός»
-Δημόσια ιστορική βιβλιοθήκη της Ανδρίτσαινας
-Ορθόδοξος συναξαριστής , Βίος Αγίου Κοσμά του Αιτωλού
Γράφει η
Ζαχαρένια Οικονομίδη
Φιλόλογος
